Хитойда пахта етиштиришда уйғурлар мажбурий меҳнатга жалб қилиниши ҳақидаги баёнот сабаб H&M ва Nike маҳсулотларига қарши норозилик кампанияси бошланди

Хитойда H&M, Nike ва яна бир нечта халқаро корпорацияларининг маҳсулотларига қарши бойкот бошланди, улар Шинжон-Уйғур автоном ҳудудидаги пахта далаларида одамларга қуллардек муносабатда бўлинаётгани ҳақидаги баёнотлар билан мамлакат ички сиёсатига аралашгани қайд этилган. Бу ҳақда Meduza хабар берган.

Ғарб таҳлилчилари мазкур кампаниянинг ҳукумат томонидан Европа иттифоқида эълон қилинган санкцияларга жавоб ҳаракати эканини тахмин қилган. 22 мартда Евроиттифоқ Шинжонда инсон ҳуқуқларига зид ҳаракатлар амалга оширилганини гумон қилиб хитойлик бир нечта амалдор ва ташкилотларга нисбатан чекловлар жорий этган. Шу куннинг ўзида Хитой томонидан мазкур айбловлар, яъни уйғурларга нисбатан зўравонлик ҳаракатлари ёлғон ва хато маълумот экани, фактлар бир-бирига зид келиб, текширилмагани, асосли эмаслиги маълум қилинган. Хитой ҳам Европа иттифоқнинг 10 нафар парламентарий, олим ва сиёсатчисига қарши санкция қўллаган. АҚШ, Канада ва Буюк Британия уйғурлар ҳуқуқлари бузилиши туфайли Хитойга қарши санкциялар киритган.

Орадан муайян вақт ўтган Хитойдаги Weibo ижтимоий тармоғида H&M’нинг баёноти эълон қилинган, унда компаниянинг Хитой фабрикаларида инсон ҳуқуқларини поймол қилган ҳолда одамларнинг мажбурий меҳнатга жалб қилинаётгани ва мазкур гумонлар ўз тасдиғини топадиган бўлса, у ҳолда мамлакат билан ҳамкорлик алоқалари тўхтатилиши мумкинлигини билдирган. Ушбу баёнот 2020 йил кузида эълон қилинган, аммо Хитойдаги интернет фойдаланувчилар орасида кенг тарқалмаган эди.

Баёнот эълон қилиниб, тарқатила бошланганидан кейин постлар остида одамларни H&M маҳсулотларини сотиб олмасликка чорловчи изоҳлар кўпая бошлаган. Кейинчалик Шинжондаги воқеаларга бир вақтлар кескин муносабат билдирган бошқа катта брендларнинг маҳсулотларига нисбатан ҳам норозиликни ифодаловчи изоҳлар пайдо бўлди — Nike, Adidas, Gap ва кийим-кечак ишлаб чиқарувчи бошқа катта компаниялар шулар жумласидан. Weibo’да «Мен Шинжон пахтасини қўллаб-қувватлайман» деган мазмундаги хештег трендга олиб чиқилди. Фойдаланувчилар кроссовкалар ва бошқа кийимларни ёқаётгани акс этган видеоларни эълон қилишни бошлаб юборди.

Хитой коммунистик партияси нашри бўлган «Жэньминь Жибао» газетасида аҳолини ғарб компанияларининг ҳақоратли баёнотларига қарши кескин муносабат билдириш ва бойкот эълон қилишга чорловчи таҳририят мақоласи чоп этилди. Sinxua давлат агентлиги H&M’нинг Хитой халқи манфаатларига зид йўл тутганликда ва бу орқали даромад олишга уринганликда айблаган. Параллел равишда CGTN давлат телеканали Шинжондан репортаж тайёрлаб, унда пахта ва ундан тайёрланадиган хом ашёни ишлаб чиқаришда замонавий технологиялардан фойдаланилаётгани, катта маош олаётган ишчилар ўрни учун рақобат кучлик экани таъкидланган.

Шунингдек, катта онлайн савдо майдонлари ва ретейлерлар H&M ҳамда бошқа компаниялар билан ҳамкорликдан воз кечишни режалаштирмоқда, Хитойнинг таниқлик медиақиёфалари шахсий ҳомийлик шартномаларини бекор қилмоқда. H&M’нинг Weibo’даги расмий аккуанти хитойлик истеъмолчиларга ҳурмат билан муносабатда бўлиниши ва компаниянинг ҳеч қандай сиёсий позициядан туриб воқеаларга баҳо бериш нияти йўқлиги ҳақида баёнот берган.

Шинжонда содир бўлаётган воқеалар муҳокамаси Хитойдаги энг можароли мавзулардан бири ҳисобланади. Маҳаллий ижтимоий тармоқларда фойдаланувчилар ҳудуддаги вазият муҳокамаси, у ердаги ҳолатларни шунчаки эслаб ўтгани туфайли ҳам тез-тез блокланади. Human Rights Watch ҳуқуқни ҳимоя қилувчи ташкилоти таҳлилчилари ғарб брендларига қарши кампаниянинг ҳукумат учун жиддий оқибатлар олиб келиши мумкинлигини тахмин қилган. Сабаби аввал Шинжонда уйғурларнинг ҳуқуқлари поймол бўлаётгани ҳақида билмаган фойдаланувчилар вазиятга жиддий қизиқишни ва ижтимоий тармоқларда у ерда ҳақиқатда нима бўлаётгани ҳақида ахборот излашни бошлаб юборган.