Гарчи Атлантика бўйлаб кемаларнинг тез сузиши, пойга уюштириши хавфли бўлса ҳам, бунинг ортидан кўплаб кемалар ҳалокатга учраган, ғойиб бўлган бўлса ҳам кўпчиликни «Мовий тасма»ни қўлга киритиш ўй-ҳаёли тинч қўймади. «Дарё» 400 га яқин йўловчи билан Ливерпулдан Филадельфияга йўл олиб, Атлантикада сирли равишда ғойиб бўлган «Глазго» кемаси ҳақида ҳикоя қилади.
«Мовий тасма» ва йўналиш тарихи
«Мовий тасма» — бу Шимолий Атлантика океанидан ўтишда тезлик кўрсаткичлари учун океан кемачиларига бериладиган соврин. У 1934 йилгача шартли равишда мавжуд бўлиб, мовий рангда бўлган. Тасма вимпел кўринишига эга бўлиб, уни ютиб олган рекордчилар кемасининг устунига осиб қўйишар эди. Айнан шу йили Атлантика океанида рақобатлашаётган кемалар орасида тезлик бўйича биринчи ўринни аниқлаш учун махсус халқаро қўмита ташкил этилди.
Атлантика океанидан доимий қатновлар 1818 йилнинг 4 январида бошланади. Black Ball компаниясининг «Курир» почта кемаси катта партиядаги юк ва 6 йўловчи билан Атлантика орқали Ливерпулдан Америка томон йўлга чиқиши керак эди. Бироқ об-ҳавонинг ёмонлиги туфайли кема кечикиш билан жўнаб кетади ва биринчи мунтазам трансатлантик сафар 5 январь куни худди шу компаниянинг Нью Йоркдан жўнаб кетган «Жеймс Монро» кемаси томонидан амалга оширилади.
Сафар тахминан бир ой давом этар эди. Шу сабабли кема эгалари бой йўловчиларга кўпроқ пул эвазига юқори тезлик, ҳаракат хавфсизлиги ва иложи борича мукаммал денгиз хизмати таклиф қилишди. 1830 йилга келиб, кемаларда «учинчи класс» пайдо бўлди. Унда йўловчилар сони 500 га етиши мумкин эди, шароит эса — умуман йўқ. Худди шу даврда тезлик рекорди янгиланди — 15 кун-у, 18 соат. Шунингдек, баъзи антирекордлар ҳам бўлди. Бир кеманинг сафари 100 кун давом этди ва шу туфайли баъзи йўловчилар чарчоқдан вафот этди.
«Глазго» кемаси
Inman Line компанияси томонидан бир винтли йўловчи ташиш учун мўлжаллаб яратилган пароход умумий 480 нафар инсон билан 1854 йилнинг мартида Ливерпулдан Филадельфияга боришда изсиз ғойиб бўлади.
«Глазго» 1854 йилнинг 1 мартида бортида 480 киши билан Ливерпулни тарк этади. Салонда 111 йўловчи, кабинада эса 293 нафар йўловчи бўлган. Унинг экипажи 76 кишидан иборат эди: 5 та сардор ва офицер, 1 жарроҳ, 1 хазиначи, 4 муҳандис, 6 та ўт ўчирувчи, 5 та кўмирчи, 19 та стюард ва официант, 1 стюардесса ва 30 та малакали денгизчи. Кема Капитан К. Моррисон бошчилигида йўлга чиққан. Бу унинг биринчи мустақил сафари эди, лекин у кўп вақт давомида капитаннинг катта ёрдамчиси бўлиб келган. Унинг Атлантика океанини сузиб ўтишда катта таржибаси бор эди. Кема Филадельфияга 1854 йилнинг 25 мартида етиб бориб, кейин ортга қайтиши зарур эди.
«Ливерпуль» дан кетганидан сўнг кемадан бирорта хат-хабар келгани йўқ. «Глазго» нинг «синглиси» «City of Manchester» 8 март куни Филаделфиядан қайтишда кўплаб айсбергларга дуч келгани таъкидланади. Бошқа кемалар муз кўп йиллар давомида кузатилганидан кўпроқ эканлигини айтишган. Одатда пароходлар катта айсберглар ва муз майдонларида сузиб юрган. Кемадан хабар келмагач, улар «Глазго» музда қолиб кетди, деб хулоса қилишган. Кема сув, кўмир ва озиқ-овқатлар билан яхши таъминланган бўлган. Шунча вақт давомида ҳеч қандай хабар келмаган, сирли равишда ғойиб бўлган кема 1854 йилнинг май ойи охирига келиб расман йўқолди деб эълон қилинган. «Глазго» ва ундаги юклар 50 минг фунт стерлингга суғурта қилинган эди.
Унинг тақдири ҳалигача номаълум бўлиб қолмоқда. Ўша вақтда газеталар кеманинг тақдири ҳақида турли тахминлар эълон қилишади. Аммо улар бир-бирига тўғри келмас эди. Шу йилнинг 25 октябрида «Глазго шаҳри» деб номланган зарҳал ҳарфлар билан ёзилган кема камонининг бир қисми Кемпбелтаун (Шотландия) яқинида Баллокгайр қирғоғида топилгани ҳақида хабар берилади. Бироқ яна бир кема бошқа хабарни беради. Унга кўра октябрь ойи охирида Глазго 416 тонна сув билан Муир бошчилигида Клайддан Калькуттага сузиб кетган. У бўронлар пайтида ушбу ҳудудга тушиб қолган бўлиши мумкин, аммо у яна йўлда давом этган. Худди шу вақтда Килбраннанда Глазго шаҳри тасвирланган эшитиш воситаси топилган. Бу юқоридаги Кемпбелтаундаги топилмага боғлиқ бўлиши мумкин.
«Глазго» ҳақида узоқ ва яқин тарихда ҳам ҳеч қандай маълумот йўқ. Атлантика. 480 йўловчи. «Глазго». Изсизлик.
Миржалол Қосимов тайёрлади.
Изоҳ (0)