• Профилга Кириш
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
O'zbekcha
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
    • USD12831.81
    • RUB163.75
    • EUR14606.45
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Тошкентда
      +33°C
      • Андижон
      • Қарши
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Фарғона
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Термиз
      • Наманган
      • Тошкент
      • Навоий
      • Тошкент вил
      • Нукус
      • Урганч
    • Daryo
      • Интернет-нашр
      • Таҳририят
      • Алоқа маълумотлари
      • Фойдаланиш шартлари
      • Махфийлик сиёсати
      • Янгиликлар архиви
    • Реклама
    • Ижтимоий тармоқлар
      • Instagram | Расмий
      • Instagram | Лайфстайл
      • Instagram | Спорт
      • Facebook | Расмий
      • OK | Расмий
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Рус тилида
      • YouTube | Daryo Глобал
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • Ўзбекистон
      • Бошқалар
      • Навоий
      • Тошкент вилояти
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Қашқадарё
      • Сурхондарё
      • Хоразм
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Наманган
      • Фарғона
      • Aндижон
      • Қорақалпоғистон
      • Тошкент ш.
      • Меҳридарё
      • Об-ҳаво
    • Марказий Осиё
      • Ўзбекистон (Маҳаллий)
      • Афгонистон
      • Қирғизистон
      • Қозоғистон
      • Туркманистон
      • Тожикистон
    • Дунё
    • Пул
      • Бизнес
      • Иқтисодиёт
      • Молия
      • Крипто
    • Маданият
      • Кино
      • Китоб
      • Мусиқа
      • Шоу-бизнес
    • Лайфстайл
      • Аёллар саҳифаси
        • Фарзанд
        • Гўзаллик
        • Карьера
        • Маслаҳатлар
        • Мода
        • Рецептлар
      • Технологиялар
        • Архитектура
        • Гаджетлар
        • Илм-фан
        • Коинот
        • Медиа
      • Авто
      • Қўзиқорин
      • Саёҳат
      • Саломатлик
      • Таълим
        • Абитуриент
        • Инглиз тилини ўрганамиз!
    • Спорт
      • Футбол
      • UFC
      • Бокс
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Илм-фан

    Масжидга кириши рухсат этилган ягона ҳайвон. Мушукларга бўлган муносабат шаклланишида қандай омиллар роль ўйнайди?

    Инсонларнинг жониворларга муносабати ва бунга таъсир этувчи омиллар ҳақидаги адабиётлар ниҳоятда кам экани сабаб мазкур материални тайёрлашда барча мавжуд илмий мақолалардан ва манбалардан имкон қадар фойдаландик.

    Мушуклар бир неча минг йилликлардан бери инсонлар билан ёнма-ён яшаб келишига қарамай, айрим халқлар уларни бошқаларидан кўпроқ яхши кўради. Бошқа жамиятларда эса буткул бефарқлик, ҳатто бешафқат муносабат кучли экани кузатилади. Қуйида бунга сабаб бўлган бир қатор омилларни санаб ўтамиз.

    Фото: Google Photos

    Фото: Google Photos

    Халқларнинг ўтмиши

    Мустақил тадқиқотчи Хуршид Йўлдошевнинг фикрларига кўра, мушукларга муносабат халқнинг ўтмишда кўчманчи ёки ўтроқ бўлганига қараб фарқланиши мумкин. Яъни қадимда кўчманчи бўлган халқларда мушукларга симпатия ҳиси бўлмайди. Чунки улар бир ерда муқим яшамагани ҳисобига омборлари ҳам бўлмаган, табиийки, мушукларга эҳтиёж ҳам бўлмаган. Ўтроқ халқлар эса ҳосилини ғамлаб қўйган ҳамда мушуклар уни кемирувчилардан ҳимоя қилган. Натижада мазкур жонивор уларнинг турмуш тарзида муҳим аҳамият касб этган. Йиллар ўтиб, кўчманчи халқлар ўтроқлашса-да, уларда турмушига бегона бўлган жониворга нисбатан инстинктив тарзда антипатия қолиб кетган. Халқ оғзаки ижоди, ривоятлар ҳамда ирим-сиримларда ҳам мушук образи муайян халқнинг ушбу ҳайвонга муносабатидан келиб чиққан.

    Ирим-сиримлар

    Ирим-сиримлар қадимдан одамларнинг ҳаётида мавжуд бўлиб, авлоддан авлодга ўтиб келади. Уларнинг пайдо бўлишига муайян нарсадан бехабарлик, билимсизлик сабаб бўлади. Мушуклар ҳақидаги турли ирим-сиримлар ҳам мушукнинг хулқ-атворини яхши билмайдиган, мушук билан яқин бўлмаган одамлар орасида урчиган. Бу ҳам маълум маънода саводи юқори бўлмаган, илм даражаси паст бўлган жамиятларда жониворга нисбатан нафрат уйғонишига туртки бўлади.

    Фото: Google Photos

    Фото: Google Photos

    Қора мушук

    Кўпгина халқларда қора ранг ўлим, қайғу, ёвузлик рамзи ҳисобланади. Sage Publications нашрида америкалик психолог-тадқиқотчилар Ҳайли Жонс ва Кристиан Ҳартнинг «Қора мушук атрофидаги кенг тарқалган салбий фикрлар» номли мақоласи чоп этилган. Тадқиқотчилар ўз изланишлари давомида сўровда қатнашаётганларнинг диний эътиқоди, ирим-сиримларга ишониш-ишонмаслиги ҳамда ирқчилик борасидаги қарашларини ҳисобга олган. Тадқиқот натижалари шуни кўрсатдики, салбий муносабат қора мушукларнинг юзидан унинг эмоцияларини ўқий олмаган одамларда кўпроқ кузатилади. Бундай одамларда, шунингдек, ирим-сиримларга ишониш юқори даражада туради. Бунинг диний ёки ирқий қарашлар билан ҳеч қандай алоқаси йўқ.

    Ижтимоий муҳит

    Elsevier нашри доирасига кирувчи Social and Behavioral Sciences журналида чоп этилган «Ҳайвонларга бўлган муносабатнинг психологик ва ижтимоий-демографик кўрсаткичлари» мақолада муаллиф, руминиялик тадқиқотчи Ливиа Апостол ва бошқалар ҳайвонларга муносабат шахсда эмпатия қай даражада ривожлангани билан боғлиқ, деган фикрни илгари сурган. Унга кўра, бошқа бир шахсга нисбатан эмпатия, яъни унинг ҳолати ва ҳиссиётларини тушуниш ҳисси юқори бўлган одамларда ҳайвонларга ҳам меҳр юқори бўлади. Ҳайвонларнинг ҳимоясизлиги, ҳолатини сўзлар орқали айта олмаслиги уларга бўлган ғамхўрликнинг кучайишига туртки бўлади. Шунингдек, оиладаги муҳит бундай муносабат шаклланишида аҳамиятга эга. Кичиклигидан ота-онасининг уй ҳайвонини парваришлашини кўрган болаларда бошқа болаларга нисбатан мушук-кучукларга мойиллик кўпроқ бўлади.

    Динлар

    Цивилизациянинг илк ўчоқларидан бири бўлмиш қадимги Мисрда мушуклар ниҳоятда улуғланган, ҳатто гўзаллик илоҳи Бастет ҳам мушук тасвирида бўлган.

    Фото: Google Photos

    Фото: Google Photos

    Ислом динида эса масжидга киришига рухсат этилган ягона ҳайвон мушук ҳисобланади. Шунингдек, Муҳаммад (с.а.в.) ҳам кийимларида мушук ухлаб қолганида, унинг уйқусини бузмаслик учун кийимларининг ўша қисмини кесиб, кейин ўринларидан турганлари ҳақида ҳадислар бор. Бундан ташқари, саҳобалардан бири Абу Ҳурайра («Мушуклар отаси») ҳам мушукларга меҳр қўйгани билан машҳур.

    Яҳудийликда муқаддас ҳисобланган диний ёзувлар тўплами — Талмудда мушук бир неча бор жуда фойдали ҳайвон сифатида (масалан, уйга яқинлашган майда илонларни овлагани ҳақидаги ҳикоятлар) ва ўрнак бўла оладиган жонивор сифатида («Агар Таврот нозил қилинмаганида, биз озодаликни мушуклардан ўрганган бўлардик») тилга олинган.

    Насронийлик динида пайғамбар Исо (алайҳиссалом) оч-наҳор ётган мушукни қўлига олиб, бағрига босиб, қишлоғига олиб кетгани, унга сув ва таом бергани ҳикоя қилинади. Кейинчалик пайғамбар бу мушукни Лоренса исмли бева шогирдига туҳфа қилган.

    Фото: Google Photos

    Фото: Google Photos

    Ўзбекистонда мушукларга муносабат

    Афсуски, Ўзбекистонда мушукларга муносабат ҳавас қиларли даражада эмас. Мамлакатда нафақат мушукларга, балки бошқа ҳайвонларга нисбатан ҳам бешафқат муносабат тез-тез кузатилади. Ачинарлиси, охирги пайтларда ижтимоий тармоқлар ва мессенжерлар орқали кучук ва мушуклар қийноққа солинган манзара акс этган видеотасвирлар тарқалиши оммалашган. Бундай ҳаракатни содир этган шахсларга нисбатан давлат томонидан маъмурий жазо мавжуд бўлса ҳам (амалда жарима тўланади, аммо ҳозирда Бош прокуратуранинг сўровига кўра, ҳайвонларни қийноққа солган фуқароларни 6 ойгача озодликдан маҳрум этиш ҳақида моддани Жиноят кодексига киритиш муҳокама қилинмоқда), жамиятда бунинг кучли таъсири кўринмаяпти. Ҳатто февраль ойида Тошкент шаҳар Бектемир туман ҳокимлиги мактаб ўқувчиларига кўча ҳайвонлари, хусусан, дайди кучук ва мушуклардан эҳтиёт бўлиш, уларнинг қутурган бўлиш эҳтимоли юқорилиги ҳамда ҳайвонлар ҳужум қилганда қандай чора кўриш керак экани юзасидан тренинг ташкил қилган. Бундай ҳаракатлар, шубҳасиз, вояга етмаган болаларда жониворларга нисбатан қўрқув ва бошқа салбий ҳисларни уйғотади.

    Зиёдахон Ғуломова тайёрлади.

    28.02.2021, 21:14   Изоҳ (0)   47878
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Изоҳ (0)

    Кириш
    Жавоб қолдиринг Бекор қилиш

    Мавзуга доир

    Олимлар организмда коронавирусдан кейинги белгилар қачон бутунлай йўқолишини аниқлади

    27.02.2021, 13:56

    Ернинг энг аниқ ясси харитаси яратилди

    23.02.2021, 13:59

    Олимлар ухлаётган инсон билан мулоқот қилишни ўрганиб олди

    21.02.2021, 13:57

    Дунёдаги энг катта айсберг музли мозаикага айланди (фото)

    18.02.2021, 16:58

    Коронавирусдан тузалгандан кейинги синдром аломатлари маълум қилинди

    15.02.2021, 16:36

    «Бутун дунёдаги коронавируснинг барча зарралари битта кола идишига сиғади» — математик

    12.02.2021, 21:59
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Сизнинг муаммоингиз ечими


    Sello Ecosystem Фарғона, Андижон ва Наманганда Sello Summer Fest ёрқин фестивалини ўтказди


    Сув — бебаҳо неъмат: Агробанкдан фермерлар учун янги методик тўплам


    Kapitalbank ва Visa Ўзбекистон терма жамоасининг ЖЧ-2026 саралаш ўйинини БААда тантанали равишда очишди


    Ўзбекистон қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари Европага йўл олмоқда


    Mobiuz "Меҳрибон" имтиёзли тариф режасини тақдим этди


    AVO'дан янги омонат: йиллик 25% гача — 6 ойда орзуингизни амалга оширинг


    Янги уфқлар: Centrum Air ҳафтасига икки марта Тошкентдан Бишкекка парвозларни амалга оширади


    Tenge Bank Tenge24 иловасида янги рақамли автокредитини эълон қилди


    Тошкентда халқаро финтех-ҳодиса — Visa Cashлесс Форум 2025 бўлиб ўтди 


     Coca-Cola жамғармаси ва Глобал атроф-муҳит ва технологиялар жамғармаси (ГЕТФ) “Айланма иқтисодиёт келажаги учун ҳамкорлик битими (PACТ)” ни эълон қилганлиги ҳақида маълум қилди


    Навоий инновациялар университети — келажагингизни кафолатлайдиган замонавий таълим маскани! 


    UCMG Амстердамда бўлиб ўтаётган Мoney 20/20 Europе халқаро финтеч кўргазмасида Ўзбекистон номидан иштирок этади


    Замонавий Haval Jolion энди 0% муддатли тўлов шартида 


    UZTELECOM "Мурувват" тарифини тақдим этади: Атиги 25 000 сўм эвазига ғамхўрлик ва эътибор билан бойитилган алоқа


     ADM Jizzakh Жиззахда жойлашган 5-ихтисослаштирилган муассаса тарбияланувчилари эҳтиёжи учун автобус тақдим қилди

     

    Тавсия этамиз

    Чумчуқларга ем бўлган бургутлар. “Ўргимчак тўри” операцияси Россия учун қанчага тушади?

    4 июн, 18:49
    Audio Icon

    Қуриб қолган кўчатлар, миллионлар шамолга учдими?

    4 июн, 15:03

    Фелдмаршалга алмаштирилмаган Сталиннинг зурриёти — “доҳий” нега ўғлини урушга юборган эди?

    3 июн, 21:10

    Кўзи ўткир, қулоғи сезгир темир қушчалар. Разведкачи дронларнинг “катта акалари”

    3 июн, 20:40
     
     
     

    Сўнгги янгиликларга ўтиш

    Ўзбекистон миллий терма жамоаси аъзолари ва мураббийларини мукофотлаш тўғрисидаги президент фармони эълон қилинди

    Ўзбекистон | 6 июн, 15:25

    Муҳаббат ва нафрат ораси бир қадам. “Ёлғончи” Трамп ва “телба” Маск ўртасидаги можаро ижтимоий тармоқларни портлатди

    Дунё | 6 июн, 14:00

    Жаҳон чемпионати йўлланмасига эга чиққан Ўзбекистон терма жамоаси аъзоларига машина совға қилинади

    Спорт | 6 июн, 13:54

    Осиёдан яна бир терма жамоа илк марта мундиал йўлланмасига эга чиқди

    Спорт | 6 июн, 12:36

    Эндиликда эҳтиёжманд оилаларга газ ва электр энергияси учун йил бўйи компенсация берилади 

    Ўзбекистон | 6 июн, 12:35

    Ўзбекистон ташқи ишлар вазири Деҳли шаҳрида “Марказий Осиё - Ҳиндистон” ишбилармонлар кенгаши йиғилишида иштирок этди

    Ўзбекистон | 6 июн, 11:50

    Инфантино: “Бутун дунёдаги мухлислар Ўзбекистоннинг ЖЧдаги дебютини кутмоқда”

    Спорт | 6 июн, 11:21
    Daryo About Us

    «Daryo» интернет-нашрининг (Ўзбекистон матбуот ва ахборот агентлиги (ЎзМАА, ҳозирги Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлиги) томонидан 13.03.2015 йил санасида 0944-сонли гувоҳнома билан оммавий ахборот воситаси сифатида рўйхатга олинган). Матнли материалларини тўлиқ кўчириш ёки қисман иқтибос келтиришга, шунингдек, фотографик, график, аудио- ва/ёки видеоматериалларидан фойдаланишга daryo.uz сайтига гиперҳавола мавжуд бўлган ва/ёки «Daryo» интернет-нашрининг муаллифлигини кўрсатувчи ёзув илова қилинган тақдирда йўл қўйилади. Чоп этиладиган баъзи маълумотлар 18 ёшга тўлмаган фойдаланувчиларга мўлжалланмаган бўлиши мумкин. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» МЧЖ, 2013–2025

    Ёш бўйича чеклов

    Хато топдингизми? Ctrl+Enter тугмаларини босинг

    • Фойдаланиш шартлари
    • Махфийлик сиёсати
    • Реклама
    Нимани қидирамиз?

    Sign In or Register

    Хуш келибсиз!

    Тизимга киринг ёки Рўйхатдан ўтинг.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Рўйхатдан ўтинг

    Рўйхатдан ўтганмисиз? Login.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Сизга парол электрон почта орқали юборилади.

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Матнда хато топдингизми?

    ×

    Раҳмат. Биз сизнинг хабарингизни олдик ва хатони имкон қадар тезроқ тузатамиз.