Ҳомиладор аёллар қачон скрининг текширувидан ўтказилади ҳамда у орқали қандай касалликларни аниқлаш мумкин?

Шифокор Хуршид Аъзамхўжаев ҳомила скринингги қачон ва қандай мақсадда ўтказилиши ҳақида маълумот беради.

Ҳомила скринингги — ҳомилада  ирсий ва бошқа нуқсонларнинг ривожланиш хавфини аниқлашга қаратилган тиббий тадқиқотлар комплекси: лаборатория ва ультратовуш ёрдамида текширув (УТТ) киради. «Скрининг» сўзи инглиз тилида  «саралаш» маъносини билдиради.

Пренатал ( туғриқдан олдинги ) скринингдан мақсад:

Биринчидан, аёлларда ҳомиладор бўлиш эҳтимолини олдиндан аниқлаш. Булар: преэклампсия, эклампсия, фетоплацентар етишмаслик, ҳомила ривожланишининг орқада қолиши, ҳомиланинг ўсмай қолиши.

Иккинчидан, туғилажак болада ирсий ва бошқа нуқсонлар бор-йўқлигини аниқлаш. Бош мия, юрак, умуртқа поғонаси, қўл-оёқлардаги нуқсонлар, Даун синдроми ва бошқа кўпгина нуқсонларни аниқлаш учун.

Пренатал скрининг 5 турдан иборат:

• ультратовуш ёрдамида текширув;
• биокимёвий анализ;
• иммунологик (ҳомиланинг ривожланишига путур етказадиган ToRCh-инфекцияларга текшириш: қизилча, герпес, цитомегаловирус, токсоплазмоз, хламидиоз);
• цитогенетик анализ (қўшимча кўрсатмалар асосида қилинади);
• молекуляр ( жуда кам учрайдиган ирсий касалликларда қилинади).

Биринчи скрининг ҳомила ривожланишининг 10—13 ҳафта оралиғида қилинади. Бунда умумий қон анализи, умумий сийдик анализи, биокимёвий анализ, ToRCh инфекция анализи, УТТ ва яна қўшимча текширувлар ҳолатга қараб қилинади.

Асосий вазифа:

• ҳомиладор аёлнинг саломатлигини, яъни боланинг соғлом ривожланишига зарар етказиши мумкин бўлган касалликлар бор-йўқлигини аниқлаш;
• болада нуқсонлар йўқлигини аниқлаш;
• барча ҳомиладор аёллар текширилади.

УТТда ҳомиланинг ривожланиши: оёқ-қўллар мавжудлиги, улар тўғри жойлашганлиги, ички аъзоларнинг мавжудлиги, бош айланаси — бу мия шаклланишини баҳолашга имкон беради, боланинг узунлигига қараб ўсиш сурати баҳоланади ва  ҳомила ҳафтаси аниқланади, юрак уришининг частотаси ва ритми ўлчанади, йўлдошнинг катталиги ва бириккан жойи, киндик ўқининг томирлари (ирсий касалликларда томирлар сони камаяди), ҳомиланинг бўйин бўшлиғи қалинлиги ўлчанади (ирсий касалликларда қалинлашган бўлади).

Биринчи скрининг ҳомиладорлар учун муҳим ва асосийси ҳисобланади. Бўлажак онанинг саломатлиги ривожланаётган ва туғиладиган бола соғлом бўлишининг асосий омилидир. Онада яширин касалликлар бўлса, уни олдиндан аниқлаб,  даволаш ва бартараф этиш лозим. Болаларда кўпгина генетик нуқсонлар 11—13 ҳафта оралиғида кўринади, катта бўлган сари белгилар ўзгариб, аниқланмай қолади.

Қуйида қайси тоифадаги аёллар учун скрининг зарур ва ўта муҳимлиги кўрсатилган.

• 35 ёшдан катталар;
• болаларида туғма нуқсон бўлган ҳомиладорлар;
• илгари кетма-кет икки ҳомиласи тушган;
• ҳомила ривожланишининг дастлабки босқичларида мумкин бўлмаган дориларни ичган;
• дастлабки босқичда юқумли касалликларга чалинган ҳомиладорлар;
• қариндошлар орасидаги никоҳ;
• ота ва она авлодида ирсий касалликлар бўлса;
• ЭКО ёрдамида ҳомиладор бўлганлар.

Иккинчи скрининг 19—22 ҳафта оралиғида ўтказилади . Бунда ҳам қон, сийдик анализлари, қоннинг биокимёвий анализлари ва УТТ текширувлари ўтказилади. Онанинг саломатлигига кўпроқ эътибор берилади. Бу даврда кўпгина яширин касаликлар қўзғаши ва авжига чиқиши мумкин. Камқонлик пайдо бўлиши ва бори эса ривожланиши мумкин. Бу ҳолатлар боланинг нимжон бўлиб туғилишига олиб келади. УТТда бола, йўлдошининг жойлашиши ва ривожланишига эътибор берилади. Бу даврда юракда, умуртқада, қорин аъзоларида бўладиган нуқсонлар яққол аниқланади.

Учинчи скрининг 33—36 ҳафта оралиғида ўтказилади. Анализлар ва УТТ текширувлари ўтказилади. Онанинг саломатлигига эътибор берилади. Оёқда шишлар пайдо бўлиши, қон босими ошиши ва бошқа ҳолатлар кузатилиши мумкин. Бунга ўз вақтида эътибор бериш керак. УТТда боланинг тахминий оғирлиги, бўйи, она қорнида қандай жойлашганлигига эътибор берилади. Бола туғилишига тайёргарлик кўрилади. Боланинг она қорнида баъзи жойлашишлари, масалан, кўндаланг ёки йўлдошнинг жуда пастда жойлашиши, баъзан туғиш йўлини тўсиб қўяди ва яна бошқа ўзгаришлар бўлиши мумкин. Бундай ҳолатларда болани «кесарево» операцияси йўли билан олишга тўғри келади. Унда ҳомиладорларнинг туғиш пайтини режалалаштириб ва операцияга белгилаш керак.

Боланинг соғлом ва бақувват туғилиши учун скрининг текширувларини ўз вақтида ўтказиш керак. Соғлом бола она саломатлигига боғлиқ. Ҳомиладор аёлларда гормонал, психологик ва яна бошқа кўпгина ўзгаришлар бўлади, она атрофидаги инсонлар бу ўзгаришни тушуниб, унга психологик ёрдам бериши керак.