Шифокор Хуршид Аъзамхўжаев ёш болаларнинг айрим ҳарфларни талаффуз қила олмаслиги — дислалия ҳақида маълумот беради.
Дислалия — ўз она тилида бирор товуш талаффузининг камчилиги, кўпинча «Ш» , «Ч», «З», «Р» товушлар камчилиги учрайди.
Келиб чиқиш сабаблари:
- Ҳомиладорлик даврида бўлиб ўтган асоратлар: камқонлик, инфекция, жароҳат, шу жумладан, руҳий жароҳат, қариндошлар орасидаги никоҳ ва бошқа омиллар таъсирида;
- Тил ривожланишида;
- Жағ, танглай ривожланишида;
- Эшитиш аъзоларида;
- Асаб тизими ривожланишида нуқсон пайдо бўлиши мумкин.
Бош мия жароҳати, оғиз бўшлиғи аъзолари жароҳати, тишлаш нуқсони ( «прикус» нотўғрилиги) – кўпинча томоқ, бурун касалликлари (аденоид, сурункали ринит ва бошқалар) оқибатида келиб чиқади.
Мурожаат қилган беморларни логопед, стоматолог, невропатолог, ЛОР шифокорлари текширувидан ўтказилади. Оғиз бўшлиғи, тил, тишлар нуқсонлари, асаб тизими касалликлари бор, йўқлиги аниқланади. Фонетика, грамматика ва шаклланган сўз бойлигини ўрганишга қаратилган логопедик текширувлар ўтказилади.
Даволаш:
Логопед бемор болаларни тўғри талаффуз қилишга, нутқ бузилишининг ривожланишига йўл қўймаслик учун тилни бир хилда бўлган ҳаракатларни шакллантиришга ўргатади. Нутқ терапияси, нафас олиш машқлари бажарилади, тил массаж қилинади. Шуни таъкидлаш керакки, логопед даволашни бошлагандан сўнг бемор уйида мустақил равишда шуғулланиши ҳам керак, шунда натижа самарали ва тезроқ бўлади. Беморлар болалик давридан қунт билан даволанса, бола 7-8 ёшга тўлгунча ундан халос бўлади, бу болани ижтимоий психологик босим оқибатларидан сақлайди.
Олимлар боланинг бармоқлари, аниқ ҳаракатлари ривожланиши унинг нутқи ва тафаккурининг ривожланиши билан чамбарчас боғлиқлигини исботлашган. Россиялик олималар Колсова М.М. ва Рузина М.С. «Бола гапиришни ўрганади. Бармоқлар ўйини» китобида келтирилишича, бармоқлар ҳаракатлари юқори даражада ривожланган болаларда нутқ, фикрлаш, хотира, эътибор ривожланган бўлади, бундан ташқари, мактабга интеллектуал тайёргарлик юқори бўлади.
Тадқиқотлар шуни кўрсатадики , бармоқ ҳаракатларнинг ривожланиш даражаси болалар нутқининг ривожланиш даражасига тўғри келади. Бармоқлар ҳаракатлари эркин бўлмагунча болаларда нутқнинг ривожланишига эришиш имконсиз.
Болаларда бармоқлар машқи бўйича ишни 6-7 ойлигидан бошлаш мумкин.
Ҳар куни умумий уқалаш ва гимнастика пайтида қўлларни 2-3 дақиқа давомида енгил уқалаш керак.
Rag‘батлантирувчи қўл машқлари беш босқичдан иборат:
- Боланинг қўлини бармоқ учидан тирсагигача ташқи томондан 8-10 марта силаш.
- Бармоқларни, бош бармоқдан ташқари, букиш ва тўғрилаш, 5-6 марта.
- Бош бармоқни ўнг, чап томонга букиш, думалоқ шаклда ҳаракат.
- Кафтни фаоллаштириш: бармоқ билан боланинг кафтини секин спирал кўринишида силаш, спирал кенгайиб бориб охири бола бош бармоғида тугайди, 2-3 марта.
- Болани қўлининг бармоқ учидан тирсагигача ташқи томондан 8-10 марта силаш.
Бола катта бўлиб, эс-ҳушини таниган сари ўйинчоқлардан ташқари уй хўжалигида фойдаланадиган анжомлардан ҳар хил ўйин шаклида: «моҳир ошпаз», «моҳир чевар», «боғбон», «қўли гул уста» йўналишида машқлардан фойдаланиш керак, ҳар бир ютуғини сўз, эркалаш билан рағбатлантириш керак. Бу болани ўйинчоқлардан зерикишини камайтиради, фикрлашини, қунт билан ишлашини оширади. Бармоқлар билан турли хил машқларни бажариб, болаларнинг бармоқлари, қўлларининг нозик ҳаракатлари яхши ривожланишига эришилади, бу нафақат нутқнинг ривожланишига фойдали таъсир кўрсатади, балки болани чизишга, ёзишга тайёрлайди. Қўллар яхши ҳаракатчанликка эга бўлади, эластиклиги ошади, бу ёзиш ҳаракатларини эгаллашни осонлаштиради.
Изоҳ (0)