Фарғона вилоятидаги Олтиариқ ёқилғи ишлаб чиқариш корхонаси ходимлари «Дарё»га мурожаат қилиб, заводга хом ашё етказиб берилмаётгани ва натижада иш тўхтаб қолиб, ишчилар ойлиги камайиб кетганидан шикоят қилди.
Маълум бўлишича, иш ҳақи ва иш ўринлари қисқартирилишидан норози бўлган ўнлаб ишчилар корхона олдида тўпланиб, масъулларга видеомурожаат йўллаган. Видеотасвирларда корхона ишчилари «Бизга ёрдам беринг!», «Бизга нефть беринг!», «Биз ишлашни хоҳлаймиз!», «89-моддага қаршимиз» каби ёзувларни кўтариб олганини кўриш мумкин.
Вазиятга ойдинлик киритиш мақсадида «Дарё» мухбири Олтиариқ туманининг Тинчлик шаҳарчасида бўлди.
«Дарё» мухбири билан суҳбатлашган ходимларнинг айтишича, уларга Меҳнат кодексининг 89-моддасига асосан огоҳлантириш хатлари берилмоқда. Бир неча марта йиғилиш ўтказилиб, 2021 йилнинг март ойидан бошлаб корхона янги иш тартибига ўтиши, иш вақти қисқартирилиши ва шунга мос тарзда иш ҳақлари камайтирилиши айтилган.
Корхона ишчиларининг таъкидлашича, заводга қарийб 10 ойдан бери хом ашё — газ конденсати етказиб берилмаяпти. Корхонанинг ишлаб чиқариш фаолияти тўхтаб қолган. Ишчиларнинг кўпчилиги ободонлаштириш ва қурилиш ишларига жалб этилган. Улар завод бутунлай ёпилишидан ва 800 нафардан ортиқ ходим ишсиз қолиб кетишидан хавотирда.
«Шу корхонада биринчи тоифали газдан қутқариш жангчиси бўлиб ишлайман. Биз тўпланиб, корхонага хом ашё сўраяпмиз. Бизга газ конденсати беришса, корхонамиз яна иш бошлайди. Ҳозир шунча одам ишсиз қолиши мумкин. Корхона раҳбарларининг айтишича, март ойидан ҳар бир ишчига бир миллион сўмдан ойлик тўланаркан. Лекин бу гаплар ҳеч қандай буйруқсиз, ҳужжатсиз айтиляпти. Оғзаки тарзда шунча пул берамиз, деб ваъда қилишяпти. Хуллас бозор бўлиб кетди. Бир миллионга розимисан, дегандек. Бу корхонада ишлайдиган ишчиларнинг асосий қисми кўп қаватли уйларда яшайди. Ўзим ҳам ‘дом’да тураман. Бизнинг шароитимиз билан ҳеч ким қизиқмаяпти. Корхонада ишлаётганимга 12 йил бўлди. Бундай муаммога энди дуч келдим. Эртага нима қиламиз, билмайман. Қачон хом ашё келишини раҳбарларнинг ўзлари ҳам билмайди. 11 ойдан бери келмаган газ конденсати энди келармиди?» — дейди Шокир Мугалимов.
«Шу корхонага ишга кирганимга 28 йил бўлди. Марказий таҳлилхонада ишлайман. Бу заводга келганимдан бери хом ашё таъминотида узилиш бўлмаган. 28 йил давомида ишлаб чиқарган ҳамма маҳсулотларимиз ўз вақтида сотилган. Омборларда сақланиб қолмаган. Мана 9 ойдан бери корхонамизга хом ашё берилмаяпти. Ҳар доим кейинги ойга хом ашё олиб келамиз, ишлайсизлар, дейишади. Биз кейинги ойни умид билан кутамиз. Хом ашё келмайди. Яна кейинги ойга ваъда беришади. Яна хом ашё келмайди. Амалга ошмайдиган ваъдалардан чарчадик. Қўйнимизни пуч ёнғоққа тўлдиришяпти. Ҳозир бизга Фарғона нефтни қайта ишлаш заводи томонидан Меҳнат кодексининг 89-моддаси билан огоҳлантириш бериляпти. Огоҳлантириш хатини олдим, лекин унга имзо қўйганим йўқ. Агар биз бу хатга қўл қўймасак, ўз-ўзидан меҳнат шартномамиз бекор қилиниб, ишдан бўшатилар эканмиз.
Йиғилиш қилиб, бизни баённома билан таништиришди. Баённомада иш шароитимиз ва иш ҳақимиз ўзгариши, ишчи-ходимлар танлаб олиниши ҳақида ёзилган. Март ойидан бизга ўртача иш ҳақи сақланган ҳолда бир ойда беш кун ишга келишимизни, шунга яраша ойлик тўланишини айтишяпти. Лекин таклиф қилинаётган иш ҳақи оилавий шароитимизга тўғри келмайди, бизни қониқтирмайди. Кредитларимиз, контракт тўловларимиз бор. Ўзим ‘дом’да ўтираман. Уч нафар фарзандим бор. Турмуш ўртоғим ҳам шу заводда 22 йил ишлаб, 103-модда билан қисқартиришга тушиб, ишдан бўшатилган. Ҳозир уйда ўтирибди. 4 йил иш ‘стажи’ етмагани учун нафақага чиқолгани йўқ. Уйда битта ўзим ишлайман. Март ойидан мени ишдан бўшатиб юборишса ёки ойлигимни камайтиришса, қандай тирикчилик ўтказамиз? Қаранг, шу корхона 114 йиллик заводга ўхшайдими? Ҳамма жиҳозлари, технологиялари сақланиб қолган. Талабга жавоб бермаган жойларини модернизация қилса, янги маҳсулотлар ишлаб чиқарса бўлади-ку. Раҳбариятдан талабим, хом ашё беришсин, биз ишлайлик», — дейди Шоҳсанам Абдувалиева.
«30 йилдан бери лаборант бўлиб ишлайман. Бизга ҳали огоҳлантириш хати берилгани йўқ. Лекин ўша хатга қўл қўйинглар дейишяпти. Ҳозир ҳеч қандай иш бўлгани йўқ, завод тўхтаган. Лекин ишга келяпмиз, ойлик оляпмиз. Энди олаётган пулимиз рўзғорга етмаяпти-да. Иш беришсин, кўпроқ ишлайлик, кўпроқ ойлик олайлик. Ишчиларнинг кўпчилиги тушкун кайфиятда. Ўтган йили март ойидан бери хом ашё келгани йўқ. Бу ҳолатнинг охири йўққа ўхшаяпти. Ишларни қисқартириб, кейинчалик заводни тўхтатиб қўйишади, деб қўрқяпмиз. Охирида ҳаммамиз ишсиз қолиб кетишдан қўрқяпмиз. Туманимизда битта мана шу завод бор, холос. Бошқа бундай катта корхона йўқ. Биз ўзимиз ишсиз қолиш арафасида турибмиз. Болаларимизга эса умуман иш йўқ ҳозир. Тирикчилигимиз нима бўлади?», — дейди Дилором Орзиқулова.
«Мен ҳам беш йилдан бери шу корхонада ишлайман. ‘Слесарь’лик қиламан. Давлат томонидан имтиёзли кредит асосида берилган намунали уй олганман. Ҳар ойда 900 минг сўм кредит тўлайман. 100 минг сўм электр ва бошқа коммунал тўловларга кетади. Шу билан корхона таклиф қилаётган 1 миллион сўм пул тугайди. Кейин нима қиламан? Бола-чақам нима ейди? Уларни қандай боқаман? Оилада битта ўзим ишлайман. Иккита фарзандим бор. Уларнинг озиқ-овқати, кийим-кечаги, ўқиши ва бошқа харажатларини қандай қоплайман? Бундан ташқари, ҳали яна 18 йил кредит тўлашим керак. Ноябрь ойидан имтиёзли даври тугаб, 1 миллион 400 минг сўмга чиқади бир ойлик кредит тўловим. Буни қандай узаман? Корхона раҳбарларидан битта талабим бор — маҳсулот олиб келишсин. Биз ҳам ишлайлик. Ишдан қочмаймиз, қандай иш бўлса ҳам қиламиз. Ҳалол ишлаб, бола-чақамизни боқайлик. Бизнинг мақсадимиз шу холос. Бизга бошқа ҳеч нарса керак эмас. Туманимизда шу завод борлиги учун ҳаммамиз нефть-газ соҳасида ўқиганмиз. Завод ёпилса, юзлаб оилалар боқувчисиз қолади», — дейди Иқболжон Олимжонов.
«Корхона ёпилмайди, ходимлар ишдан бўшатилмайди»
«Дарё» мухбири ҳолат юзасидан мутасаддилардан изоҳ олиш мақсадида Фарғона нефтни қайта ишлаш заводида бўлиб, корхона раҳбарлари билан суҳбатлашди.
Завод директори Ҳабиб Латиповнинг таъкидлашича, Олтиариқ ёқилғи ишлаб чиқариш корхонаси ёпилмайди. Иш ўринлари қисқартирилиб, ходимлар ишдан бўшатилмайди. Хом ашё танқислиги сабабли айни пайтда корхонада ишлаб чиқариш қувватлари пасайиб, иш ҳажми камайган. Шунинг учун 2021 йилнинг март ойидан янги иш тартибига ўтиш, иш вақтини қисқартириш ва иш ҳақини камайтириш режалаштирилган.
Завод раҳбарининг кадрлар масалалари бўйича ўринбосари Жаҳонгир Асомов вазият бўйича батафсил маълумот берди.
Маълум қилинишича, Олтиариқ ёқилғи ишлаб чиқариш корхонаси 1905 йилда фаолият бошлаган. Корхонанинг олтита асосий технологик қурилмалари ҳамда ёрдамчи цехлари 1940—1950 йилларда ишга туширилган ва ўша даврда мавжуд бўлган технологияларга мувофиқ 80 йилларда реконструкция қилинган. Ҳозирги кунда бешта технологик қурилмалар яроқсиз ҳолга келган. Вазирлар Маҳкамасининг тегишли қарорига мувофиқ, 2020 йил 7 мартда Давлат активларини бошқариш агентлиги, Jizzakh Petroleum масъулияти чекланган жамияти ва Фарғона нефтни қайта ишлаш заводи ўртасида ишончли бошқарув шартномаси тузилган. Мазкур шартномада «Ўзбекнефтгаз» АЖ томонидан заводнинг барқарор ишлашини таъминлаш мақсадида ишончли бошқарув даврида йилига 250 минг тоннадан кам бўлмаган миқдорда ва тармоқ ички нархларида газ конденсати етказиб берилиши белгиланган.
Бироқ Вазирлар Маҳкамаси томонидан 2020 йил 4 июлда тасдиқланган Фарғона нефтни қайта ишлаш заводини ривожлантиришнинг 2020—2030 йилларга мўлжалланган чора-тадбирлар дастурида газ конденсатини жаҳон бозорларидаги нархдан келиб чиққан ҳолда олиш кераклиги қайд этилди. Шунинг учун 2020 йилнинг март ойидан буён газ конденсатини тармоқ ички нархларида олиш имкони бўлмади. Бу эса ишончли бошқарув шартномасида олдиндан кўзда тутилган талабларнинг бажарилмай қолишига сабаб бўлди.
2020 йилнинг 22 январь куни Фарғона нефтни қайта ишлаш заводи ва «Ўзбекнефтгаз» АЖ ўртасида завод фаолияти учун 2020 йилда 255 минг тонна газ конденсати етказиб бериш бўйича шартнома тузилган. Лекин 2020 йилнинг январь—май ойларида 67,6 минг тонна хом ашё қайта ишлаш учун етказиб берилди, холос. Хом ашё етказиб беришга доир тузилган шартнома шартларининг бажарилмай қолиши ҳамда карантин чекловларининг жорий этилиши завод қайта ишлаш қувватларининг пасайишига, иш ҳажмининг камайишига олиб келди.
Олтиариқ ёқилғи корхонасининг ишлаб чиқариш фаолияти тўхтатилганига қарамай, ўтган давр мобайнида корхонадаги мавжуд штат бирликлари сақлаб қолинган. Иш ҳажми йўқлигига қарамай, ишчиларга иш ҳақлари тўлиқ тўлаб берилган, шунингдек, жамоа шартномасида кўрсатилган барча имтиёз ва кафолатлар таъминланган. Хусусан, 2020 йил давомида ишчи-ходимларга 39 миллиард 428 миллион сўм иш ҳақи ва унга тенглаштирилган тўловлар амалга оширилган. Ишчиларнинг ўртача иш ҳақи 2019 йилда 3,16 миллион сўмни, 2020 йилда эса 3,96 миллион сўмни ташкил этган.
Корхонадаги мавжуд иш ўринларини сақлаб қолиш мақсадида 2021 йилнинг март ойидан айрим ходимлар гуруҳи учун Меҳнат кодексининг 89-моддасига мувофиқ меҳнат шартларини ўзгартириш, иш вақтини ва унга мутаносиб равишда иш ҳақини қисқартириш режалаштирилган. Мазкур чора вақтинчалик бўлиб, ишлаб чиқариш қувватлари ва иш ҳажми ошиши билан аввалги меҳнат шартлари қайтарилиши кўзда тутилган. Бу чоралар иш ўринларининг қисқаришига ёки корхонанинг ёпилишига олиб келмайди.
Ушбу масала 2020 йилнинг 18 ва 21 декабрь, 2021 йилнинг 6 ва 15 январь кунлари Олтиариқ ёқилғи ишлаб чиқариш жамоаси билан, шунингдек, ФНҚИЗ ҳудудида корхона ишчи гуруҳи билан муҳокама қилиниб, меҳнат шартларини ўзгартириш билан боғлиқ чоралар ишчи-ходимлар томонидан маъқулланган.
Ҳозирги кунда ишлаб чиқариш фаолияти учун зарур хом ашёни етказиб келиш ва корхонанинг барқарор ишлашини таъминлаш чоралари кўрилмоқда.
Изоҳ (0)