Вакцинация хабарлари, янги турдаги вирус штами каби хабарлар остида ўтган ҳафта ҳам якунига етди. Одатга кўра, ҳафта якунларини эътиборингизга ҳавола этамиз.
Вакцинация бошланди
Ўтган ҳафтада дунёнинг бир қатор мамлакатларида коронавирусга қарши эмлаш бошлаб юборилди. Маълум қилинишича, 1,1 миллиондан ортиқ одам коронавирусга қарши вакцина билан эмланди — булар Буюк Британия, АҚШ, Хитой ва Россия аҳолиси. Энг кўп одам Хитойда эмланган — 28 ноябрь ҳолатига кўра, 650 минг киши эмлаш олди. Буюк Британияда 15 декабрь ҳолатига кўра, коронавирусга қарши 137,8 минг киши вакцинация қилинди, Россияда эса эмланганлар сони 320 минг кишини ташкил этди. Эмлаш 14 декабрда бошланган АҚШда 17 декабрь ҳолатига кўра, қарийб 50 минг киши вакцинанинг биринчи дозасини қабул қилди.
АҚШнинг амалдаги президенти Дональд Трамп, Бразилия президенти Жаир Болсонаролар эмланишдан бош тортган бўлса, Исроил бош вазири Бинямин Нетаняҳу бу ишни тўғридан-тўғри эфир пайтида амалга оширди. Шунингдек, АҚШ вице-президенти Майк Пенс ҳам омма олдида коронавирусга қарши эмланди.
Россия президенти эса нега ҳамон вакцина қабул қилмаганига изоҳ берди. «Ҳозирча ушбу вакцинани, мутахассислар айтганидек, олмадим. Аммо имкони пайдо бўлиши билан қилдираман», деди Путин 17 декабрь куни ўтказилган матбуот анжуманида. Президент россияликларга қилиш бошланган вакцина ҳозирча ҳамма ёшдагилар учун мўлжалланмаганини эслатиб ўтди.
Давлат раҳбарлари вакцина олишни бошлаб юборган бир пайтда, Франция президенти Эммануэль Makroн коронавирус юқтириб олди. Елисей саройи хабарида айтилишича, Makroн ўзида касалликнинг илк белгилари пайдо бўлганидан кейин тест топширди.
«Мамлакатнинг барча фуқаролари учун амал қиладиган амалдаги санитария қоидаларига кўра, Франция президенти етти кунга ўзини ўзи яккалаш режимига ўтади. У ишлашни масофадан туриб давом эттиради», дея маълум қилинади Елисей саройида.
Европа Иттифоқида эса коронавирусга қарши вакцинация 27–29 декабрь кунлари бошланади. Бу ҳақда Европа комиссияси президенти Урсула фон дер Ляен маълум қилди. «Бу Европа учун муҳим лаҳза. 27, 28 ва 29 декабрда Европа Иттифоқи бўйлаб вакцинация бошланади. Биз фуқароларимизни биргаликда ҳимоя қиламиз», деб ёзди у Twitter’даги саҳифасида.
Шунингдек, қўшни Қозоғистонда ҳам кўнгиллиларни маҳаллий вакцина билан эмлаш бошланди.
«Бугунги кунга қадар Биологик хавфсизлик муаммолари илмий-тадқиқот институти томонидан маҳаллий QazCovid-in вакцинасининг I ва II босқич клиник синовлари ўтказилди. Соғлиқни сақлаш вазирлиги якуний, уч минг нафар кўнгилли қатнашадиган III босқич клиник синовларини бошлашни тасдиқлади.
19 декабрь куни дастлабки кўнгиллилар Олмаота ва Тараз шаҳарларидаги илмий-тадқиқот институтларида ҳамда клиникаларда маҳаллий вакцина билан эмланди», дейилади бош вазирнинг веб-сайтида.
Хўш, вакцинация учун давлатлар қайси вакциналарни танламоқда? Маълум бўлишича, Pfizer ва BioNTech компаниялари томонидан ишлаб чиқарилган коронавирусга қарши вакцина АҚШ, Буюк Британия, Баҳрайн, Мексика ва Канадада, Швейцария, фойдаланиш учун тасдиқланди. Pfizer ва BioNTech вакцинани Евроиттифоқда рўйхатдан ўтказиш учун ариза берди. Иттифоқда 27 декабрдан коронавирусга қарши вакцинация бошланиши маълум қилинди.
Маълумот учун, АҚШда Pfizer вакцинасидан ташқари, Moderna вакцинаси ҳам фойдаланиш учун маъқулланди.
Аввалроқ АҚШда Pfizer вакцинаси билан эмланган икки тиббиёт ходимининг аҳволи ёмонлашгани, синовлардаги олти кўнгилли эса вафот этгани ҳақида хабар берилганди.
Туркия Хитойда ишлаб чиқарилган вакциналарни сотиб олишини маълум қилган бўлса, Шимолий Корея Россиянинг Спутник V вакцинасини сотиб олишини маълум қилди. Дарвоқе, «Спутник V» вакцинаси коронавируснинг оғир ҳолатларига қарши 100 фоиз самарадорлик кўрсатгани маълум қилинди.
Вакцинация бошлангани муносабати билан Twitter ижтимоий тармоғи вакциналар ҳақидаги ёлғон хабарларни ўчиришни бошлашини маълум қилди. Шунингдек, ЖССТ Коронавирусга қарши вакциналарни олиш бўйича халқаро механизм COVAX муваффақиятсизликка учраса, паст даромадли мамлакатлар камида 2024 йилгача вакцинасиз қолиши мумкинлиги ҳақида огоҳлантирди.
Қайд этилишича, механизм аллақачон маблағ етишмаслиги муаммосига, етказиб беришнинг барбод бўлиш хавфига ва COVAX иштирокчилари учун мураккаб келишув шартларига дуч келди.
«COVAX механизмининг муваффақиятсизликка учраш хавфи юқори», дейилади альянс бошқаруви ҳисоботида. Мазкур ҳисобот бошқа ҳужжатлар қаторида альянснинг 15—17 декабрь кунлари ўтказилаётган директорлар кенгашида муҳокама қилинмоқда. Ҳужжатда қайд этилишича, хавфнинг юқори даражаси дастурни амалга оширишнинг қисқа муддати ва зарур тажрибанинг етишмаслиги билан боғлиқ.
Ҳафта охирига келиб эса ЖССТ Коронавирусга қарши вакцина ишлаб чиқиш ва тарқатиш бўйича COVAX халқаро механизми доирасида қарийб икки миллиард вакцина захирага олинганини маълум қилди.
Ушбу дастур доирасида иштирок этаётган барча 190 мамлакат, шу қаторда Ўзбекистон ҳам, 2021 йилнинг биринчи ярмидаёқ вакцина захирасидан фойдаланиш имконига эга бўлади.
Коронаинфо
Ўтган ҳафтада Буюк Британияда коронавируснинг янги варианти аниқланди — дастлабки маълумотларга кўра, у одатдаги коронавирусдан 70 фоизга юқумлироқ, лекин ундан-да хавфлироқ эмас. Бу ҳақда мамлакат бош вазири Борис Жонсон маълум қилди.Инфекциянинг янги штами аниқлангани муносабати билан Англия жануби-шарқида, хусусан, Лондонда 20 декабрдан эътиборан чекловларнинг юқори, тўртинчи даражаси жорий этилди, ҳозирча бу тартиб яқин икки ҳафта амалда бўлади. Унга кўра, маҳаллий аҳоли заруратсиз уйдан чиқиши, шунингдек, Янги йил байрамига тантаналарига бир неча оила бўлиб тўпланиши мумкин эмас. Хавфнинг тўртинчи даражаси эълон қилинган ҳудудларда фақат дорихоналар ва биринчи зарурат дўконлари ишлайди. Худди шундай чекловлар 20 декабрдан Уэльсда, 26 декабрдан эса Шотландияда ҳам жорий этилади.
Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти 20 декабрь куни Британияникига ўхшаш коронавирус Нидерландия, Дания ва Австралияда ҳам аниқланганини эълон қилди. Аввалроқ Жанубий Африка Республикаси (ЖАР)да ҳам ўхшаш мутациядаги вирус топилгани ҳақида хабар берилган эди. Вируснинг янги варианти ҳозирги вакциналар ҳосил қиладиган иммунитетдан кучлироқ бўлиши мумкин, деган тахминлар учун ҳозирча бирор бир асос йўқ.
Европанинг бир қатор мамлакатлари — Нидерландия, Бельгия, Австрия ва Италия кабилар Буюк Британия билан авиақатновларни тўхтатишини эълон қилиб улгурди. Ирландия, Франция ва Германия, шунингдек, Исроил ҳам шундай қарор қабул қилиш масаласини кўриб чиқмоқда. Bild нашри маълумотларига кўра, Германия канцлери Ангела Меркель Европа Иттифоқидаги ҳамкасблари билан Буюк Британиядан Евроиттифоққа парвозларни 20 декабрь оқшомидан то 2021 йил 6 январигача мувофиқлаштирилган ҳолда тақиқлаш бўйича келишишни режалаштирмоқда. Бундан ташқари, Европа Иттифоқи ва ЖАР ўртасидаги авиақатновлар чекланиши, Буюк Британия билан темир йўл ва паром алоқаси ҳам тўхтатилиши мумкин.
Бугунги кунга келиб дунё бўйича коронавирусга чалинганлар сони 76,9 миллиондан ошди. Касалликдан вафот этганлар эса 1,6 миллионни ташкил қилмоқда. Тузалган беморлар эса 54 миллионга яқинлашиб қолди.
Навальний иши
Ўтган ҳафтада россиялик сиёсий фаол Алексей Навальний иши бўйича қўшимча маълумотлар тарқалди. Жумладан, сиёсатчининг ўзи август ойида унга нисбатан амалга оширилган суиқасд ишида Россия президенти Владимир Путиннинг ўзи турганини айтди.«Путин ушбу вазиятни бошқараётганига менда заррача шубҳа йўқ», деди Навальний.
«Биз бу ерда ўнлаб одамлар, шу жумладан, бир нечта ФСБ генераллари иштирок этган қарийб тўрт йил давом этган операцияни кўряпмиз», деди сиёсатчи ва ФСБ директори Александр Бортников Путин буйруғисиз ҳеч қачон бундай қилмаслигини, чунки бу Жиноят кодексига кўра ҳақиқий террорчилик ҳаракати» эканини қўшимча қилди.
Россия ҳукумати Алексей Навальнийга қилинган суиқасдга алоқадорлигини аввалроқ бир неча бор рад этган, шунингдек, сиёсатчи заҳарланиши фактини шубҳа остига олган эди.
14 декабрь куни Навальнийнинг заҳарлангани бўйича The Insider, Bellingcat ва CNN’нинг Der Spiegel иштирокида ҳамкорликда ўтказилган текширув натижалари эълон қилинди. Тергов муаллифлари сиёсатчига суиқасдни Томскда ФСБ криминалистика институти ниқоби остида ҳаракат қилган ФСБ махфий бўлимининг саккиз нафар тезкор ходими томонидан амалга оширилган, деган хулосага келди. Тергов ҳужжатида суиқасд тафсилотлари ҳам, унда иштирок этган ФСБ ходимларининг исм-шарифлари ҳам ошкор қилинди.
New York Times газетасининг Германия разведка хизматидаги манбаси The Insider, Bellingcat ва CNN томонидан Der Spiegel иштирокида ўтказилган тергов «биз билган ҳамма нарсани қамраб олган»ини билдирди.
Навальний унинг заҳарланиши ортида Путин турганини аввал ҳам таъкидлаганди. Европа Иттифоқи Алексей Навальнийнинг заҳарлангани сабабли Россиянинг олти нафар мансабдор шахсига қарши санкция жорий қилган.
Алексей Навальнийнинг иддаолари ортидан Владимир Путин ҳам воқеага ўз муносабатини билдирди.
«Берлин клиникасидаги ўша беморга келсак, мен кўп марта айтганман, фақат баъзи нарсаларни такрорлашим мумкин. Кеча Песков менга бу ҳақдаги сўнгги уйдирмалар ва бизнинг махсус хизматчиларимиз маълумоти ҳақида хабар берди. Бу қандайдир тергов эмас, бу Америка махсус хизматларининг материалларини легаллаштириш. Бизнинг махсус хизматларимиз буни билади ва маъқул топса, телефондан фойдаланади», деди у.
Путиннинг фикрича, «Берлин клиникасидаги бемор» Америка махсус хизматлари кўмагидан фойдаланади, Россия махсус хизмат ходимларига эса уни ўлдиришга ҳожат йўқ эди.
«У кимга керак ўзи? Агар (заҳарлашни) хоҳлаганимизда, иш охирига етказиларди», деди Путин.
«Кенг оммада эътибор берилмайдиган, аммо муҳим бўлган бир нарса бор. Яъни хийла билан ҳукуматнинг биринчи одамларга ҳужум қилиш ва шу тариқа — буни амалга оширувчилар учун — маълум даражага кўтарилиб, ‘эътибор беринг, бу менинг шеригим’ дейиш. Ва шу орқали мен ҳам шу инсон даражасидаги одамман, менга ҳам шу кишига ўхшаб умуммиллий шахс сифатида қаранг, дейиш. Бу машҳур... сиёсий курашнинг хийла-найранглари бутун дунёда қўлланилади. Аммо, менинг фикримча, одамларнинг ҳурмат ва эътирофига эришиш учун бу усулдан фойдаланмаслик керак.
Ўз қурбингизни аниқ бир иш ёки муайян давлатда, айни ҳолатда бизнинг мамлакатимизда қўлланилиши мумкин бўлган аниқ бир дастур билан исботлашингиз лозим. Шунинг учун мен амалдаги ҳукуматга қарши бўлган барча мухолифларимизни, умуман, мамлакатдаги барча сиёсий кучларни ўзларининг шахсий амбициялари билан эмас, балки Россия фуқаролари манфаатларига таяниб, иш кўришга чақираман. Мамлакат олдида турган муаммоларни ижобий ҳал қилиш йўлини таклиф қилиш лозим. Муаммолар эса талайгина», деган Россия президенти.