Дунё киносеварлари орасида «Титаник» фильмини севиб томоша қилмагани йўқ бўлса керак. Фильм бугунги кунгача барча даврларнинг энг яхши фильми сифатида баҳоланиб келинади. Ижодий гуруҳнинг меҳнати, хронологик аниқлик, муҳаббатни юксак даражада тасвирлангани ва ижтимоий тенгсизликни олиб чиқиши катта натижалар олиб келди.
Бундан 23 йил олдин, 1997 йил 19 декабрда ушбу фильм илк бор катта экранларга чиққан эди. «Дарё» сана муносабати билан барчага севимли бўлган ушбу фильм ҳақида маълумот беради.
Кино ҳақида
«Титаник» фильми Жеймс Кемерон томонидан суратга олинган бўлиб, ундаги воқеалар 1912 йил Атлантика океани йўналишидаги Титаник кемасининг фалокатига асосланади. Фильмнинг асосий воқеалари Титаник кемаси билан боғлиқ бўлса-да, кино ўз эътиборини одамлар тақдирига қаратди. Фильмда кинорежиссёр тарихий катастрофани трагедик мелодрама билан муваффақиятли қовуштира олди ва миллионлаб мухлислар кўнглини забт этди. Фильм жами уч соатдан ошиқ давом этса-да, томошабинларга вақтнинг оғирлиги тушмайди.
Бунга сабаб – ундаги ҳар бир кичик деталлар, элементлар, ва кадрлар идеал тарзда олингани ҳисобланади. Фильм ўзи билан жамиятдаги кўплаб ижтимоий-иқтисодий муаммоларни ҳам олиб чиққан: эркаклар ва аёлларга бўлган ҳуқуқий тенгсизлик; бой ва камбағал сингари ижтимоий синфлар ўртасидаги йирик тафовут ва уларнинг ҳаётга нисбатан қарашларидаги фарқ. Фильмда бош ролларни Леонардо Ди Каприо (Жек Доусон), Кейт Уинслет (Роуз Бюкейтер), Билли Зейн (Каледон Хокли), Кети Бейц (Молли Браун), Бернард Хилл (Эдварт Смит) ва бошқалар ижро этди.
Сюжет
1966 йил океан тубидан хазина изловчи илмий гуруҳ Титаник кемасининг қолдиқларини ва ундаги буюмларни топиб олди. Уларнинг ичида энг аҳамиятли бўлиб кўринган «Океан юраги» номли кўк бриллиант 1912 йилги кема ҳалокатидан тирик қолган Роуз Бюкайтерга тегишли эканини аниқлади. Роуз ўзининг бриллиант туморини кўргач, Титаник кемасидаги хотираларини эслашни бошлади.1912 йил, 10 апрель. Титаник кемаси Саутгемптон портидан Америка томон йўлга чиқди. 17 ёшли Роуз ўзининг бадавлат оила аъзолари билан кеманинг биринчи классидан жой олди. Бу вақтда тайинли иши бўлмаган, фақат бугуни билан яшовчи ва камбағал ҳаёт кечирувчи Жек ўз дўстлари билан картадан ютиб олган чипталари билан кеманинг пастки, учинчи классидан жой олди.
Кема йўлга чиққанида, Роузнинг онаси Руф ўз қизини жуда ҳам бой бўлган Каледонга беришни истайди. Руфнинг асосий мақсади: оиласининг қарзларидан қутулиб, бой ҳаёт кечириш эди. Эркин ҳаёти ва танлови бўлмагандан кўра ўлимни афзал кўрган Роуз, кечқурун ўзини сувга ташлаб ўлдирмоқчи бўлади. Роузни кўриб қолган Жек уни бу ишдан тўхтатади ва дўстлашиб олади.
Жек Роузга ўзи чизган расмларни кўрсатади ва овқатланиш учун кеманинг учинчи класс қисмига таклиф қилади. У ердаги ҳаёт тарзи биринчи классникидан кўра анча қизиқарли, завқли ва кўнглига яқин туюлгани учун Роуз ўзини бахтли ҳис қилишни бошлайди. Руф ва Келедон Роуз ва Жекнинг муносабатларидан хабар топгач, Роузни ўз хонасига қамаб, Жекни иложи борича ундан узоқда сақлашга киришади. Ўртадаги тўсиқларга қарамай, Жек ва Роуз бир-бирига интилишни бошлайди. Бу алоқалар севгигача етиб боради ва Роуз ўзининг расмини чизишни Жекдан сўрайди.
Расмда Роуз ўзининг «Океан юраги» тумори билан тасвирланади, ушбу расм ва тумор эса уларнинг севги рамзига айланади. Бир куни кема айсбергга урилади. Ярим тунга яқин содир бўлган ушбу тўқнашувдан фақат кеманинг палубасида жойлашганлар хабар топади, ички каюта ва салонда жойлашган йўловчилар эса узоқ вақт буни сезмайди.
Келедон сейфдан Роузнинг бриллиант тумор билан тасвирланган расмини кўриб қолгач, одамларига Жекни қамаб қўйишни ва Роузни олиб кетишни буюради. Жек палубада кишанланганидан сўнг, хона сувга тўлишни бошлайди. Роуз кема чўкаётганини кўриб, Жекни қутқариш учун қайтади. Йўловчилар ичида ваҳима бошланади, кеманинг юқори қисмида жойлашган бойлар пастки қисмдаги камбағаллар йўлини тўсиб қўяди.
Бу вақтда бойлар қайиқларга ўтказила бошланади. Олдинига аёллар, кейин фарзанди бор эркаклар кетишни бошлайди. Кема иккига бўлиниб, тезлик билан чўкаётганда, у ерда деярли фақат камбағаллар қолади. Кема чўкканидан сўнг йўловчилар тирик қолиш учун сув устидаги нарсаларга осилишни бошлайди. Жек эса жой кичиклиги учун ўзини қурбон қилган ҳолда Роузни сақлаб қолади. Роуз экспедиция ва оила аъзоларига тирик қолгани ҳақидаги ўз ҳикоясини айтиб бергач, унинг хаёллари Океан тубига шўнғиб кетади...
Таҳлил
Фильм асосан икки қисмга бўлинган: айсбергга урилгунча бўлган, асосан сариқ ранг билан бойитилган саҳналар ва ундан кейинги тирик қолиш учун курашилган, кўк ранг билан тасвирланган саҳналардан иборат. Фильмнинг биринчи қисмида қаҳрамонларнинг ҳаёти, яшаш тарзи, қизиқишлари юксак драматургия билан очиб берилди. Иккинчи қисмда эса воқеалар марказида Титаник кемаси жой олди.Кема чўкиш давомида иложи борича кўплаб одамларни кўрсатилгани – 1 500 дан ортиқ одам ҳалок бўлган фожиани аниқроқ кўрсатишга ёрдам берди. Фильмда Жек ва Роуз каби қаҳрамонлар воқеани янада драматик кўрсатиш учун қўшилган бўлса-да, кема ҳалокати билан бўлган вақтлар тарихга хронологик тарзда тўғри келди. «Чўкмас» деб таърифланган кема ҳалокатидан атиги 706 нафар йўловчи омон қолди, жами йўловчилар сони эса 2 208 нафарни ташкил қилди.
Фильмда кучли эмансипация ҳам жой олди. Бу билан режиссёр кўплаб ижтимоий-иқтисодий муаммоларни олиб чиқди, айниқса, бой ва камбағал синфлар ва аёл ва эркак ўртасидаги тенгсизликлар кучли намоён қилинди. Эркин ҳаётга интилаётган Роуз эса ХХ аср иккинчи ярмидан авж олаётган замонавий феминизмни кўрсатиб берди.
Роуз – аёллар учун мажбуриятлар қатъий ўрнатилган мутлақ патриархат жамиятга қарши чиқувчи прогрессив қарашларга эга қаҳрамон қилиб тасвирланди. Шу йўл билан у ўз ҳаётида альтернатив – мустақил ҳаётни барпо этди. Роуз ўз севгилисидан айрилса-да, янги ҳаёт бошлагани кўрсатилди. Фильмдан олиш керак бўлган дарс эса ҳаттоки энг севимли одамлар вафот этса ҳам умидсизликка тушмаслик, яшашдан тўхтамаслик ва ҳаёт учун доимий курашиш кераклиги бўлди.
Ижтимоий синфлар ҳолатида фильмдаги қаҳрамонлар уч гуруҳга бўлиб кўрсатилади: кеманинг ҳашаматли жойидаги бойлар, кема бортидаги камбағаллар ва кемани бошқариш хонасидаги денгизчилар жамоаси. Бу ўзига хос тарзда бой, камбағал, ва ўрта (ишчи) синфларни англатади. Фильмдаги мусиқалар ҳам ижтимоий тафовутни кўрсатиб туради: оддий ҳаваскорлар чалаётган фолк мусиқа ва профессионалларнинг оркестрдаги ижролари.
Турли ижтимоий-иқтисодий синфдаги йўловчиларнинг кемадаги ҳаёти эса аллегорик тарзда жамиятга боғланади. Титаник кемаси билан жамиятдаги барча одамлар бир кемада экани, у чўкишни бошласа ҳамма бирдек жабр кўришини, бундан зарар кўрмайдиганлар йўқлиги кўрсатилади. Кема чўкиш давомидаги Каледоннинг пуллари ҳам унинг ҳаётини сақлаб қолишга ёрдам бера олмаслиги жамият инқирози вақтида бойларнинг пуллари катта аҳамият касб этмаслигидан далолат эди.
Фильмнинг марказий эътибори – Жек ва Роузнинг севги қиссасига қаратилган бўлиб, уларнинг тақдири айрилиқ билан якунланиши фильмга янада трагедик тус берди, ўлмас севги туйғуларини кўрсатди.
Суратга олиш ишлари
«Титаник» фильми Жеймс Кемероннинг энг муваффақиятли фильмларидан ҳисобланади. Режиссёр унгача «Терминатор» ва «Ўзга сайёралик» фильмлари билан кўпчиликка таниш эди. Ушбу фильмлардаги визуал эффектлар билан бўлган тажриба «Титаник» учун пойдевор вазифасини бажариб берди. «Титаник» ҳақида Кемерон «бу шунчаки ҳикоя бўлиши керак эмас, фильм драма билан чекланмаган.Титаник ҳақида аллақачон ҳужжатли фильмлар суратга олинган, бизни у фильмлар олдида ҳам масъулиятимиз бор: тарихий аниқликни бузмаган ҳолда, эмоционал хабарларни томошабинларга етказиб бера олишимиз шарт» – деб айтади. Фильмдаги Роузнинг бриллиант тақинчоқ билан расмини эса Кемероннинг ўзи чизган эди.
Ушбу фильмни суратга олишни режиссёр 1987 йил National Geographic Channel томонидан Титаник кемаси ҳақида суратга олинган ҳужжатли фильм сабаб режалаштирди. Ҳали унчалик машҳурликка эришмаган Ди Каприо ва Уинслет жуфтлигини Кемерон мукаммал деб топди, фильмдан сўнг эса бу жуфтлик улкан машҳурликларга эришди. Фильмни суратга олинишида визуал эффектлар катта рол ўйнайди, кеманинг ташқи томони тасвирланган деярли барча саҳналар ушбу эффектлар ёрдамида яратилди.
Фильмнинг асосий қисми бассейнда олинган бўлса-да, бошланиш саҳналардаги Атлантика океанига тушиш ҳақиқий океанда олинган эди. Фильмни суратга олиш учун жами 200 миллион доллар сарфланди. Таққослаш учун – Титаник кемасини қуришга ўша даврда 7,5 миллион доллар сарфланган ёки ҳозирги даврдаги 400 миллион долларга тўғри келар эди.
Кино муваффақияти
Фильмнинг юксак муваффақиятга эришишига, шубҳасиз, Жек ва Роузнинг севги қиссаси сабаб бўлди. Фильм катта экранларга чиққанида бир миллиард доллар – барча даврларнинг энг кўп даромад топган фильмига айланди. Бу рекордни эса 12 йил – 2009 йил Жеймс Кемероннинг «Аватар» фильми чиққунича сақлаб қолди. «Титаник» фильми 2012 йил 3D кўринишида катта экранларга қайта чиқарилганидан сўнг, умумий даромади 2 икки миллиард доллардан ошиб кетди. 2020 йил якунига кўра, «Қасоскорлар: Интиҳо» ва «Аватар» фильмларидан сўнг 3-ўринда барча даврларнинг энг кўп даромад топган фильми бўлиб турибди.
Ушбу даромадлари билан бирга, Оскар тарихидаги энг кўп ҳайкалчаларни қўлга киритган фильмлардан бири ҳам ҳисобланади. Жами 14 йўналишда Оскарга номзодини қўйиб, якунда 11 ҳайкалчани қўлга киритди. Бундан ташқари, фильм кино мухлисларининг энг севимли фильмлари қаторидан ҳам жой олди. 2017 йилга келиб, фильмнинг 20 йиллигига «Титаник» АҚШ миллий фильмлар бойлиги сифатида National Фильм Регистрйъдан жой олди.
Хулоса
«Титаник» фильми кўп сабаблар билан барча даврларнинг энг яхши фильмлари қаторидан жой олди. Кино ушбу тарихий натижаларга ижодий гуруҳнинг қаттиқ фаолияти, тарихга нисбатан хронологик аниқлик, севги ришталарини юксак даражада кўрсатган драматургия ва ижтимоий тенгсизликни олиб чиқиши билан эриша олди. Фильм катта экранларга чиққанига 23 йил тўлган бўлса-да, ҳанузгача кўплаб мухлислар томонидан қайта кўриб келинади. Ўз даврида эса деярли барча кинотанқидчилар томонидан ижобий баҳоланиб, мутлақ рекордлар ўрнатди. Фильм кўп даромад топиши билан бирга, 125 та халқаро совринларни қўлга киритди. Қисқа қилиб эса «Титаник» фильмини абадиятга кўчган афсонавий ишқ қиссаси деб айта оламиз.Фаррух Адҳамжонов тайёрлади.
Изоҳ (0)