Ўзбекистондаги қамоқхоналарда маҳкумларнинг қийноққа солиниши ҳақидаги видеолавҳа юзасидан баёнот берилди

Ички ишлар вазирлиги Жазони ижро этиш бош бошқармаси BBC ўзбек хизматининг «Қийноқлар ҳали ҳам борми?» номи остида эълон қилинган видеолавҳаси юзасидан баёнот берди.

Мазкур лавҳада BBC мухбири томонидан жазо муддатини ўтаётган айрим маҳкумларнинг оила аъзолари билан суҳбат жараёнлари акс этган бўлиб, улар ўзларининг яқинларига нисбатан жисмоний ва руҳий тазйиқ ўтказилаётганлиги, шунингдек, маҳкумларга тиббий ёрдам кўрсатилмаётганлигини ҳамда улар инсонпарварлик тамойили асосида жазодан озод этилмаётганликларини маълум қилинган.

Таъкидлаш лозимки, бугунги кунда республика жазони ижро этиш муассасаларида жазо муддатини ўтаётган шахсларнинг ҳуқуқ ва эркинликлари таъминланган бўлиб, уларни ахлоқан тузатиш, жаҳон стандартлари асосида жазо ўташлари учун етарли шарт-шароитлар яратиш борасида тизимли ишлар олиб борилмоқда.

Хусусан, сўнгги 4 йил ичида жиноят содир этган шахсларни меҳнатга тўлиқ жалб этиш орқали уларни ахлоқан тузалиш ва келгусида жамиятимизнинг муносиб аъзоси сифатида шакллантиришга қаратилган Ўзбекистоннинг 3 та қонуни қабул қилинди.

Мазкур қонунлар билан маҳкумларнинг ижтимоий ҳуқуқлари кенгайтирилди, жумладан:

— ёпиқ турдаги колонияларда сақланаётган маҳкумларнинг телефон сўзлашувидан фойдаланишлари, жўнатма ва учрашувлар олишлари меъёрлари қарийб икки баробарга оширилди;

— жазо муддатини ўташ даврида маҳкумларнинг шахсий хавфсизлигини таъминлаш бўйича чора-тадбирлар кучайтирилди;

— маҳкумларни тарбиялашда уларнинг ота-оналари ролини кучайтириш, тарбиявий тадбирларнинг самарадорлигини ошириш мақсадида, вояга етмаган маҳкумларга ота-оналари билан учрашувларига нисбатан чекловлар олиб ташланди;

— жазони ижро этиш муассасаларида жамоатчилик вакиллари, Омбудсман, халқ депутатлари ҳудудий кенгашларидан иборат махсус Комиссиялар фаолияти йўлга қўйилди.

Шунингдек, тергов ҳибсхоналарида сақланаётган шахсларни тергов ҳаракатларини ўтказиш учун олиб кетишдан олдин ҳамда олиб келингандан кейин тиббий кўрикдан ўтказиш, ҳар қандай жароҳатлар аниқланганда қайд қилиниши ҳамда зудлик билан прокуратура органларга хабарномалар юборилиши жорий этилган.

Ҳозирга қадар маҳкумларни сақлаш шароитларининг шаффофлигини таъминлаш ҳамда қийноқ ва жисмоний тазйиқ ўтказиш билан боғлиқ салбий ҳолатларнинг олдини олиш мақсадида тизимдаги 54 та жазони ижро этиш муассасалари жами 3280 дона замонавий видеокузатув мосламалари билан жиҳозланди.

Шу билан бирга, маҳкумларнинг Олий Мажлиснинг Инсон ҳуқуқлари бўйича вакилига (Омбудсман) ҳамда прокуратура органларига бевосита мурожаат қилишлари учун алоҳида махсус қутилар жорий этилиб, улар фақатгина Омбудсманнинг ҳудудий вакиллари ва прокуратура ходимлари томонидан очилади ва тушган мурожаатлар ўрганиш учун олиб кетилади.

Маҳкумлар ҳуқуқлари поймол этилиши, уларга нисбатан қийноқ ёки бошқа турдаги камситувчи ҳаракатлар содир этилишининг олдини олиш, муассасаларда уларга яратилган шарт-шароитларни ўрганиш мақсадида маҳаллий халқ депутатлари кенгашлари, Бош прокуратура, Ички ишлар вазирлиги, Олий Мажлиснинг Инсон ҳуқуқлари бўйича вакили (Омбудсман) ҳамда «Интилиш» нодавлат-нотижорат ташкилоти томонидан мунтазам равишда мониторинг ишлари амалга оширилиб келинмоқда. Жорий йилнинг ўтган даври давомида 46 та муассасада ана шундай мониторинг ўтказилиб, 4493 нафар маҳкумлар билан учрашувлар ташкил этилди, 983 нафар маҳкумлар бевосита якка тартибда қабул қилинди.

Шу билан биргаликда муассасаларда маҳкумларга яратилган шарт-шароитлар, уларнинг ҳақ-ҳуқуқларини таъминлаш борасида дипломатик корпус, халқаро нодавлат-нотижорат ташкилотлар ҳамда хорижий оммавий ахборот воситалари вакиллари томонидан 18 та жазони ижро этиш муассасаларига 33 маротаба мониторинг ташрифлари амалга оширилди.

Хусусан, БМТнинг мустақил суд ва адвокатлар бўйича махсус маърузачиси Гарсия-Саян, Human Rights Watch халқаро нодавлат-нотижорат ташкилоти вакили Стив Марк Свердлов, Беларусь, Германия, Хитой ва Финляндия давлатлари вакиллари ҳамда «Америка овози» радиоси мухбирининг колонияларда жазо муддатини ўтаётган маҳкумларга яратилган шарт-шароитларни ўрганиш бўйича ташрифлари ташкиллаштирилди.

Шунингдек, Россия, Қозоғистон, Покистон, Хитой, Ҳиндистон, Афғонистон ва Қирғизистон давлатлари дипломатик корпус вакиллари томонидан ҳам муассасаларга ташрифлар уюштирилиб, маҳкумлар билан бевосита учрашувлар ўтказишди.

Жиноий қилмишига чин дилдан пушаймон бўлиб, тузалиш йўлига қатъий ўтган шахсларни афв этиш бўйича 2017—2020 йилларда Ўзбекистон Президентининг фармонлари билан, 4869 нафар маҳкум афв этилди.

Афв этилиб озодликка чиқарилган ҳар бир фуқаро билан индивидуал тартибда ижтимоийлашув тадбирлари ўтказилиб, уларга уй-жой бериш ёки таъмирлаш, моддий ёрдам кўрсатиш, бандлигини таъминлаш, банк кредитларини ажратиш, тадбиркорлик фаолиятини юритиши учун кўмаклашиш ва бошқа ижтимоий масалалар бўйича амалий ёрдам кўрсатилди.

BBC видеолавҳасида қайд этиб ўтилганидек, пандемия муносабати билан маҳкумларнинг соғлиқларини ҳимоя қилиш мақсадида, уларнинг яқинлари ва оила аъзолари билан учрашувлари вақтинча тўхтатилган.

Жиноят-ижроия кодексига мувофиқ пандемия вақтида маҳкумларнинг яқинлари билан узоқ ва қисқа муддатли учрашувлар уларнинг илтимосларига кўра телефон сўзлашувлари билан алмаштирилиб, етарлича шарт-шароитлар яратилди.

Жорий йилнинг август ойидан бошлаб, республикамизда карантин чекловлари босқичма-босқич юмшатилаётганлиги муносабати билан карантин қоидаларига риоя этган ҳолда маҳкумларга қисқа муддатли учрашувлар ҳамда жўнатма ва бандероллар берилиши йўлга қўйилди.

Бундан ташқари, Санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги хизмати мутахассисларининг тавсияларига мувофиқ узоқ муддатли учрашув берилиши йўлга қўйилиб, ҳозирги кунда уни қай тартибда жорий этиш тартиби кўриб чиқилмоқда.

Жазо ўтаётган маҳкумларнинг яқинлари BBC мухбирига берган интервьюларида жазони ўташ муассасаси ходимлари томонидан жисмоний ва руҳий тазйиқ ўтказилаётганлиги, муассасадаги шароитлардан норозиликларини билдирганлар. Интервьюда келтирилган ҳолатлар бўйича илгари Прокуратура ҳамда Ички ишлар вазирлиги масъул ходимлари томонидан тўлиқ ва атрофлича ўрганилган, жазони ўтаётган маҳкумлар билан суҳбатлашилган, зарурий экспертизалар тайинланган, лекин текширув давомида маҳкумларнинг кўрсатмалари, экспертиза хулосаларидан келиб чиққан ҳолда аризаларда кўрсатилган ҳолатлар ўз тасдиғини топмаганлиги аниқланган.

Таъкидлаш лозимки, мазкур аризаларда кўрсатилган маҳкумлар жазо муддатини ўташлари давомида муассасаларда ўрнатилган ички тартиб қоидаларга беписандлик билан қараб, уларга риоя этмай, мунтазам равишда белгиланган тартибни бузиб келаётганликлари сабабли, тузалиш йўлига ўтмаган маҳкумлар ҳисобланади.

Келгусида ҳам жазо муддатини ўтаётган маҳкумларга нисбатан қийноқ ва жисмоний тазйиқ ўтказиш, уларнинг шаъни ва қадр-қимматини камситиш каби ҳолатларга йўл қўймаслик учун ИИВ раҳбарияти томонидан доимий назорат олиб борилади.

Жазони ижро этиш бош бошқармаси