Жаҳонда нефтга бўлган талаб, афтидан, ўзининг энг юқори нуқтасига кўтарилган ва яқин 30 йил ичидаги мисли кўрилмаган пасайишга дуч келади. Бу ҳақда British Petroleum’нинг (BP) йиллик ҳисоботига таяниб, Spot хабар берди.

BP 2050 йилга қадар глобал энергетика ривожланишининг учта сценарийсини кўриб чиқмоқда:

• «Тезкор» (Rapid) — ҳукумат ишлаб чиқарувчилар учун иссиқхона газларини чиқаришни қимматроқ қилади;
• «Ноль» (Net Zero) — нафақат иқлим сиёсати, балки истеъмолчилар хатти-ҳаракатлари ҳам ўзгаради;
• «Оддий» (Business-as-usual) — глобал сиёсат ва истеъмолчилар хатти-ҳаракатида сезиларли ўзгариш бўлмайди.

«Оддий» сценарий бўйича нефть истеъмоли 2050 йилга бориб 10 фоизга тушиб кетади, «Тезкор»да — 55 фоизга, «Ноль»да эса 80 фоизга.

Нефть ўрнини шамол электростанциялари, гидроэлектростанциялар, қуёш батареялари ва бошқа қайта тикланувчи энергия манбаларидан олинадиган тоза энергиялар эгаллайди.

BP раҳбари Бернард Лунининг таъкидлашича, янги ҳисобот компанияга ҳукуматнинг ўзгарувчан панорамасини яхшироқ англашга ёрдам беради, шунингдек, унинг 2050 йилга энергия истеъмоли нолга тенг интернет-фирмани яратиш режаларида муҳим роль ўйнайди.

«Тезкор» ва «Ноль» сценарийларга кўра, қайта тикланувчи энергия манбаларига бўлган талаб 30 йил ичида ўн баробарга ошади. Уларнинг энергия балансидаги улуши биринчи ҳолатда 5 фоиздан 40 фоизга, иккинчи ҳолатда эса 60 фоизга ўсади.

Иқлим бўйича Париж битимига қанча кўп давлатлар риоя қилса, 2050 йилга бориб нефтга бўлган талаб 80 фоизга тушиб кетади.

Бундан ташқари, нефтга бўлган талаб электромобилларнинг оммалашаётгани сабаб ҳам тушиб кетади. Учта сценарийнинг барчасида транспорт секторида нефтдан фойдаланишнинг энг юқори нуқтаси 2020 йил ўрталари ёки охирига тўғри келмоқда.

Яқин йиллар ичида нефтга бўлган талабнинг тушиб кетишига таъсир кўрсатувчи яна бир омил бу — ишлаб чиқарилиши учун нефть маҳсулотлари зарур бўладиган пластик маҳсулотлари ишлаб чиқаришга қўйиладиган янги тақиқлар.

Ҳисобот муаллифларининг маълум қилишича, бундан Саудия Арабистони бошчилигидаги ОПЕК аъзолари катта зарар кўради.

Бу Ўзбекистонга учун қандай таъсир кўрсатади?

ОПЕК+ битимида бўлгани каби таъсир билвосита бўлиши мумкин — асосий савдо шериклари орқали. Нефть нархининг қимматлиги бир неча каналлар орқали мамлакат иқтисодиётига ижобий таъсир кўрсатади, уларнинг асосий қисми ҳозирда экспортчилар.

Хитой ҳозирда коронавирус сабаб қийинчиликларни бошидан ўтказмоқда ва бошқа давлатларга етказиб бериш ҳажмини оширишга тайёр эмас, Россия уч йилдан буён биринчи бор Ўзбекистоннинг асосий импортчисига айланди.

Нефть нархининг қимматлашуви сўм айрибошлаш курсини кучсизлантириши мумкин, бу эса Россия бозорида маҳаллий экспортчилар маҳсулотининг янада арзонлашишига олиб келади ва уларнинг тушумини оширади.