Балоғат ёшидаги бола билан мулоқот қилиш қийинлашаётгандек, ўртада девор пайдо бўлаётгандек туйилади. Жисмоний ва руҳий ўзгаришлар кузатилаётган бир вақтда ўсмирлар билан қандай тил топишиш мумкинлигига тўхталиб ўтамиз.
Вақт ажратинг, бирга шуғулланинг
Ота-она фарзанди 10-12 ёшга етганидан кейин унга олдингидек вақт ажратмайди. Авваллари қўлидан туриб мактабга етаклаб борган, уйқуга ётишидан аввал эртак ўқиб, жароҳатланганида тинчлантирган ўғил ё қизингиз 5-6 синфга ўтганидан кейин сиздан узоқлашиб боргандек туюлади. Мактабда ҳам дарслар — машқ ва вазифалар бошланғич синфдагидек эмас, қийинлашган. Бир икки йил аввал бирга ўтириб масалалар жавобини топишга ёрдамлашган ота-она энди физика ва кимёдан нима қилиниши кераклигини китобдан ўқиб олиш кераклигини айтади. Таом печда, печенье шкафда, компьютерни ўзинг ёқиб ол, кап-катта бўлиб қолдинг. Мен ишлаяпман, халақит берма деган жавобни эшитиш фарзанд учун янгилик бўлмай қолади.
Оддийдек туюлган кундалик муносабатлар билан фарзандингиз узоқлашишига сабабчи бўласиз ва оқибатда нима учун 13 яшар «одамча» бўш вақтини сиз билан ўтказгиси келмаётганидан ҳайратланасиз. Бу сиз вояга етаётган фарзандингиз овқат егунича тепасида ўтиришингиз керак дегани эмас. Шунчаки у учун вақт ажратинг, унинг қизиқиш ва хоҳишларига бефарқ эмаслигингизни кўрсатинг. Масалан, қайси касб билан шуғулланасиз, иш жойингиз қаерда эканлигини болангизга тушунтиринг. Фарзандингизни бир кун иш жойингизга олиб боринг, фаолиятингиз нималардан иборат эканини кўрсатинг. Нималарга қизиқасиз ва хоббийингиз билан бўлишинг.
Қизиқишларига бефарқ бўлманг
Фарзандингиз мусиқа, спорт ёки расм чизишга қизиқиши мумкин. Қизиқишлари билан шуғулланишига имкон яратиш билан бирга у шуғулланаётган машғулот ҳақида саволлар беринг. Маслаҳат бериш билан бирга унинг қўлидан келаётган ишни бошқалар эплай олмасликлари мумкинлигини ҳам билдириб қўйинг. Ўсмир фарзандингиз ниманидир қойиллатса, унинг ютуғини эътироф этиш болага мотивация беради, самимий муносабатлар яхшиланишига сабаб бўлади.
Маслаҳат беришда меъёрни билинг
Бола билан гаплашиш керак, лекин ўсмир бола билан ҳаммаси бошқачароқ. Маслаҳат ҳам бериб туриш кераклиги рост, лекин меъёрида. Масалан, ўзингиз амал қилмайдиган қоидаларни боланинг миясига қуйишингизнинг кераги йўқ. Чунки биринчидан, қуш инида кўрганини қилади, иккинчидан сўзларингизга бўлган ишончи йўқолади. Гаплашинг, тингланг вазиятга қараб реакция қилинг, лекин баҳолашга ёки маслаҳат беришга ошиқманг. Муҳокама қилишингиз ва нотўғри тушунишингиздан қўрқиб сиздан узоқлашиши сирлашгиси келмай қолиши мумкин.
Нафақат ўсмирлар, балки ҳамма ҳам гаплашишни, фикрлари билан бўлишишни кимдир тинглаши, ҳис қилиши ва қувонишни истайди. Агар сиз тинглашни билсангиз ва уни туйғуларини устидан кулмасангиз фарзандингизни ўзи сиздан маслаҳат сўрайди.
Хато қилишига имкон беринг
Фарзандингиз хато қилишига, хатосини тушуниши ва уни ҳал қилишига қўйиб беринг. Агар маълум вазият юзасидан жим туриш мумкин бўлмаса, бундай йўл тутса нимага олиб бориши ва нима билан якун топиши ҳақида қандай ўйда эканлиги билан қизиқинг. 20 ёш кичик инсон қарори ва ечими билан ўзингизни солиштирманг. Сизда тажриба етарли, лекин вақтида ўзингиз ҳам хато қилганингиз ва қоқилганингизни ёдга олинг.
Анъаналарни шакллантиринг
Оиланинг ўз қадрияти, қоидалари ва барча амал қиладиган анъаналари бўлиши керак. Болалар амал қилиши керак, катталарга мумкин деган тушунча ҳосил бўлмасин. Анъаналар ҳамма учун бир бўлиши ва оила аъзоларини бирлаштириб туриши керак. Масалан, жума куни кечки овқатдан кейин телефон ва гаджетларни ўчириб қўйинг, оилавий китоб ўқинг — якшанбагача смартфонлардан биргаликда дам олинг. Шанба тонги учун бирга нонушта тайёрланг, бир вақтда овқатланинг, шаҳар кезинг, спорт билан шуғулланинг, хуллас, бирга вақт ўтказинг. Аммо бу қоидага ўзингиз ва турмуш ўртоғингиз ҳам амал қилсин. Телефонни йиғиштирамиз деб, ўзингиз Instagram ёки Telegram’да ўтирманг. Қоидага каттами кичик барча бирдек амал қилиши кераклигига фарзандингиз учун намуна бўлинг.
Фарзанд бир кун ёки бир йилда тарбияланиб қолмайди
Биргина маслаҳатингиз ёки у қилган хатоси билан ҳеч нима ўзгариб қолмаслиги мумкин. Бир кун дарс қолдирган болага бараварига ҳамма бақириши, жазолаши эмас у билан гаплашиб вазиятни катталардек муҳокама қилиниши, тушунтирилиши керак. Аммо бу ўтиб кетади деб ташлаб қўйиш ва бефарқ бўлиш ҳам ярамайди. Асосийси болангиз келажаги учун қандай фундамент қўяётганингиз ва унинг мустаҳкамлигига эътибор беринг. Унутманг, фарзандингизда муваффақиятга эришиши ва бахтли бўлиши учун ёрдам берадиган кучли феъл-атвор шаклланиши сизга, оиладаги муносабатлар ва тарбияга боғлиқ.
Изоҳ (0)