Капитал бозорини ривожлантириш агентлиги директори: «Ўз миллий валютасида қарз олувчи мамлакатлар камроқ хатарга йўлиқади»

Капитал бозорини ривожлантириш агентлиги директори Отабек Назиров Ўзбекистон монетар сиёсатида миқдорий юмшатиш инструментини қўллаш имконияти бўйича ўз мулоҳазаларини билдирди.

Назиров 17 июнь куни Financial Times’да чоп этилган «Ривожланаётган мамлакатлар ҳам миқдорий юмшатишдан фойдаланиши мумкин» номли мақолада бугунги кунда иқтисодиётни рағбатлантиришда миқдорий юмшатишдан нафақат ривожланган, балки ривожланаётган мамлакатлар ҳам фойдаланаётганига эътибор қаратилганини маълум қилди. Буни Хорватия, Польша, Руминия, Чили ва Индонезия каби ривожланаётган давлатлар тажрибаси кўрсатмоқда, улар йил бошидан ушбу сиёсатни қўллаб, пандемия шароитида белгиланган вазифаларни самарали ҳал қилмоқда.

«Financial Times мақоласида баён этилган ҳолатлар Ўзбекистон учун прагматик аҳамиятга эга, улар ўзбек монетар сиёсати учун ҳам, фонд биржаси учун ҳам фойдали. Маҳаллий шароитда мавзунинг долзарблигига алоҳида эътибор қаратилиб, корпоратив облигацияларни чиқариш жараёнини жадаллаштириш ҳамда, энг муҳими, давлат қимматли қоғозлари бозорини эркинлаштириш ва ривожлантириш лозимлиги кўрсатилган.

Давлат ва корпоратив облигациялар бирламчи бозорида битимлар тузилиши мумкинлиги жиҳатидан бундай молиявий инструмент Ўзбекистон учун ниҳоятда долзарб деб ўйлайман. Аёнки, иқтисодиёт, маҳаллий капитал бозорини қўллаб-қувватлаш ҳамда бюджет дефицитини молиялаштириш учун бизда ҳам QЕ (quantitative easing) (таҳр. — миқдорий юмшатиш) сиёсатини қўллаш мумкин, бунда Марказий банк ҳукумат (Молия вазирлиги) чиқарган облигацияларни сотиб олади», — дейди агентлик раҳбари.

Таъкидланишича, капитал бозорини ривожлантириш агентлиги томонидан норматив ҳужжатлар базаси ишлаб чиқилгани боис биринчи вазифа бўйича қонунчилик муаммолари қисман ҳал қилинган. 19 июнь куни Олий Мажлиси Сенати корпоратив МЧЖ (АЖ сони 600 бўлса, МЧЖлар сони 140 000 дан ортиқ)ларга облигацияларни чиқариш ҳуқуқини бериш орқали бу жараённи бир қадар енгиллаштирувчи ўзгартиришларни маъқуллади ва қимматли қоғозлар бозори қонунчилигига ўзгартириш ва қўшимчалар киритди.

«Облигацияларни чиқаришга бўлган талаблар анчагина юмшади ва ташқи молиялаштиришни жалб этиш учун масъулияти чекланган жамиятларга янги имкониятлар яратилди, эндиликда корпоратив облигацияларни чиқариш анъанавий банк кредитига муқобил бўла олади», — дейилади агентлик берган ахборотда.

Шу маънода агентлик директори Ўзбекистонда бу борадаги вазиятни мўътадил деб баҳолайди, бунга мамлакатда монетар олтин ва валюта захираларини ошириш бўйича режали ишлар амалга оширилаётганини сабаб қилиб кўрсатади. Шу билан бирга, Financial Times’да захира ҳамда ХМИларидан хорижий валютада олинадиган қарз ўртасида мувозанатни сақлаш лозимлиги алоҳида таъкидланганлигини эслатиб ўтади: «Пул зарб қилишдан иборат баҳсли сиёсат халқаро инвесторлардан хорижий валютада қарз олаётган ва уларнинг ишончини сақлаб қолишга уринаётган давлатлар учун хавфли».

Марказий банк маълумотларига кўра, Ўзбекистоннинг олтин-валюта захираси 1 июнь ҳолатига кўра 31,3 миллиард долларни (ЯИМнинг 58.1 фоизи) ташкил этиб, 1 апрель ҳолатига кўра ялпи ташқи қарз 25,1 миллиард доллар (ЯИМнинг 46.6 фоизи)дан иборат.

Отабек Назиров ташқи қарзнинг жорий аҳволи ҳамда макроиқтисодий барқарорлик кўрсаткичлари ҳолати эътиборга олинса, бундай мулоҳазалар ўзбек иқтисодиёти учун ҳам ўринли эканлигини таъкидлайди.

«Сўнгги 5 йил ичида валютадаги ташқи қарз 2 баравардан ортиққа ўсди. Ички захира салоҳиятидан фойдаланиш мақсадга мувофиқ деб биламан, зеро маҳаллий молия бозорини қўллаб-қувватлаш учун етарли даражадаги захира шаклланган. Ташқи қарзлардан воз кечиш керак эмас, аммо уларни миллий валютада ва иложи борича хўжалик субъектлари томонидан тўғридан-тўғри жалб қилиш маъқул», — дейди Назиров.

«Молия бозори яхши ривожланмаган мамлакатлар иқтисодиёти учун қарз олиш катта хавф туғдириши мумкин. Валюта даромадлари ташқи омилларга боғлиқ бўлиши (экспорт қилинувчи табиий бойликларга бўлган нархларнинг ўзгарувчанлиги), ‘узун пулънинг йўқлиги, долларлашиш даражасининг юқорилиги кабилар хос бўлган бундай бозорлар муаммодан қочиб қутулолмайди», — дея изоҳлайди Отабек Назиров.

Шу билан бирга Financial Times таъкидлашича, захираларни тўлдириб, сўнгги ўн йилликда қарзларни назорат қилиб борган ривожланаётган бозорлар эндиликда миқдорий юмшатиш сиёсатини амалга ошириш учун ўзлари яратган имкониятлардан фойдаланиши мумкин.

Аввалроқ Ўзбекистон ҳукумати томонидан 2020 йилда жалб қилинган қарз миқдори маълум қилинганди.