Монополияга қарши курашиш қўмитаси Ўзбекистонда импорт бензин учун акциз солиғи оширилишини мақсадга мувофиқ эмас деб топди
«Ўзбекнефтегаз» АЖ томонидан маҳаллий нефтни қайта ишлаб чиқарувчи корхоналарни қўллаб-қувватлаш мақсадида бензин маҳсулоти импортига акциз солиғини 5 фоиздан 20 фоизга ошириш таклифини илгари сургани ҳақида хабар берилганди. Ўзбекистон Монополияга қарши курашиш қўмитаси ушбу таклифга ўз муносабатини билдирди.
Таъкидланишича, импорт бензин учун акциз солиғининг оширилиши етарлича иқтисодий асослантирилмаган, шу сабабли бу иш мақсадга мувофиқ эмас.
«Маълумки, нефть маҳсулотлари учун акциз солиғи деярли барча давлатларда қўлланилади. Акциз солиғи – мамлакат ичида ишлаб чиқариладиган ва импортдан келтириладиган, одатда аниқ рўйхатини белгилаган ҳолда товарларга нисбатан тўланадиган билвосита солиқ ҳисобланади.
Халқаро тажрибада ривожланган мамлакатларда акциз солиғи давлат бюджети учун даромад манбаси сифати кўрилади. Бунда акциз солиғи товарнинг маҳаллий ёки импортдан келтирилганлигидан қатъи назар ягона ставкада белгиланади.
Шу билан бирга, акциз солиғини ҳар хил даражада белгилаш тажрибаси Беларусь ва Қозоғистонда кузатилди. Бунда истеъмолчилар учун нархни ошишига йўл қўймаслик ва аксинча, арзонлаштириш ёки тадбиркорлик субъектларига тенг шароит яратиш нуқтаи назардан амалга оширилган. Масалан, Беларусда 28 февралдан 31 декабрга қадар маҳаллий бензин ишлаб чиқарувчилар томонидан ишлаб чиқарилган бензинни реализация қилганда акциз солиғи тўловчиларига 0,25 коэффициент миқдорида имтиёз қўлланилиши белгиланган. Яъни истеъмолчилар манфаатлари устуворлигини таъминлаган ҳолда маҳаллий ишлаб чиқарувчиларни қўллаб-қувватлаш мақсадида импорт бензиннинг акцизини кўтармасдан, балки маҳаллий бензин учун акциз солиғига имтиёз қўлланилган.
Шунингдек, Қозоғистонда бозорда бензин тақчиллигини олдини олиш, ижтимоий аҳамиятга эга бўлган бензин нархини арзон ушлаш мақсадида аввал импорт бензин учун акциз солиғи маҳаллий бензинга нисбатан деярли уч баравар кам бўлган. Лекин 2018 йилдан бошлаб бозор иштирокчиларига тенг шароит яратиш мақсадида акциз миқдори тенглаштирилди.
2020 йилга қадар «Ўзбекнефтегаз» АЖнинг нефтни қайта ишлаш корхоналарида бир қатор имтиёз ва преференсиялар қўлланиб келинган. Масалан, Ўзбекистон Президентининг 2017 йил 14 ноябрдаги ПҚ-3386-сон қарори билан берилган шарт-шароитлар шулар жумласидандир», — дейилади хабарда.
Монополияга қарши курашиш қўмитасининг таъкидлашича, айни пайтда Ўзбекистонда нефть маҳсулотларини ишлаб чиқариш, импорт қилиш ва сотиш бўйича тадбиркорлик субъектларга тенг шароитлар яратилган. Монопол корхона ҳисобланган Бухоро ва Фарғона нефтни қайта ишлаш заводлари 2020 йилнинг май ойидан нархни шакллантириш бўйича қўллаб келинган чекловлардан озод этилган. Эндиликда нархлар биржа савдоларида талаб ва таклифдан келиб чиқиб шакллана бошлаган.
Қўмита «Ўзбекнефтегаз» АЖ томонидан импорт нефть маҳсулотларининг акциз солиғини оширилиши бўйича Энергетика вазирлигига киритилган таклиф етарлича иқтисодий асослантирилмаган ҳамда соғлом рақобат муҳитининг таъминланиши ва истеъмолчилар манфаатларини кўзлаган ҳолда акциз солиғини оширилиш мақсадга мувофиқ эмас, деб ҳисоблайди.
«Шуни таъкидлаш жоизки, маҳсулотни импортига акциз солиғини белгилаш масаласи Ўзбекистон Инвестициялар ва ташқи савдо вазирлиги ҳузуридаги тариф ва нотариф тартибга солиш кенгаши томонидан кўриб чиқилиши лозим. Кенгаш мазкур масалани кўриб чиққан тақдирда қўмита юқоридаги позицияси билан иштирок этади ва ҳимоя қилади», — дейилади қўмита муносабатида.
«Ўзбекнефтгаз» 2020 йил 29 апрелдан бошлаб АИ-92 маркадаги бензин нархини 500 сўмга арзонлаштириб, 5500 сўм қилиб белгилаган. 3 майдан бошлаб эса АИ-80 бензини ҳам 500-600 сўмга пасайиб, 3900-4000 сўмдан сотиш йўлга қўйилган.
