Мураббий дастхати: Зиданнинг етуклигида Марчелло Липпининг ўрни ҳақида

Футболчилик фаолиятида индивидуал маҳорати орқали чарм тўп ихлосмандларининг қалбидан жой ола билган Зинедин Зидан ҳақида гап кетганда, кўпчиликнинг ёдига 1998 йилги Жаҳон Чемпионати ва 2002 йилги Европа Чемпионлар Лигасининг финали келади.

Зиданнинг мураббий сифатида шаклланишида эса, унинг 1996—1999 йилларда Марчелло Липпи қўл остида «Ювентус»да ўтказган вақтлари муҳим ўрин тутади. Айнан мана шу уч мавсум унинг футболга бўлган қарашларини белгилаб берган.

2018 йилда Липпи Италиянинг La Stampa газетасига берган интервьюсида: «Зидан – Дидье Дешам ва Антонио Конте сингари менинг шогирдларимдан бири. Уларга қандайдир таъсир ўтказганим менга қоронғи, бироқ уларнинг ютуқларига ўз ҳиссамни қўшганим тўғрисида ўйлаш ёқимли», – деганди.

Зиданга қараганда Липпининг таъсири Дешам ва Контенинг ўйин услубида яққол кўринади. Уларнинг ҳар иккаласини ҳам рақибга мослашувчи ва реактив мураббий деб ҳисоблаш мумкин.

Зиданнинг фаолиятида Италия футболи ва Липпининг ўрни

1998 йилги мундиал ҳамда Евро—2000 мусобақасида Франция терма жамоаси сардори бўлган Дешам ҳар доим А Серияда ўйнаш тажрибасига ва унинг менталитетини шакллантиришга эътибор қаратиб келган.

«Бизнинг авлод Италия футболидан ва у бизга берган сабоқлардан миннатдор бўлиши лозим. Бизга техник ва руҳий барқарорликни таъминлаш борасида юқори талаблар қўйиларди, шундан сўнг биз ўз вазифаларимиз ва имкониятларимизга шубҳа қилмасдик», – дейди Дешам.

А Серия хусусида Зидан ҳам анча илиқ хотираларга эга. 1998 йилги Жаҳон Чемпионати олдидан, Франциянинг «Бордо» клубидан «Ювентус»га ўтганидан сўнг, икки йил давомида сизда қандай ўзгаришлар содир бўлди? деган саволга: «Мен ўзгачароқ фикрлайдиган бўлдим. Бунинг учун Липпига раҳмат айтишим керак», – деб жавоб берганди.

Дешам ва Контенинг асосий вазифалари – рақибни зарарсизлантириш бўлса, Зидан ўз маҳоратини ишга солиб, вазиятлардан унумли фойдаланарди. Бироқ Липпи ҳар доим унинг ишга сидқидилдан ёндашишини ва бошқаларга ўрнак бўлишини талаб қилган.

Липпи Зидан ҳақида шундай дейди: «У – замонавий 10-ўйинчи. Зидан тўпни йўқотганда, дарҳол уни қайтариш учун рақиб орқасидан югуради. Жамоага ёрдам беришга интилгани ва яхши жисмоний тайёргарлиги туфайли у доимо прессингларда фаол иштирок этарди.

Мадриддаги фаолият

Зидан 2016 йилнинг январида Рафаэл Бенитеснинг ўрнини эгаллаб, «Реал Мадрид» бош мураббийи этиб тайинланди.

Бенитеснинг жамоаси ўзининг самарадорлиги билан кўплаб мухлис ва мутахассисларнинг эътиборини ўзига жалб эта олганди. Кўпчилик Зидан жамоа ўйинига ўзининг фалсафасини сингдиришига ва машғулотларга ўзгача уйғунлик бағишлашига умид қиларди.

«Реал» унинг бошқарувида дастлабки ўйинларда йирик ҳисобдаги ғалабаларни қўлга киритган бўлса-да, Зидан ҳужумкор ўйинчиларга эркинлик беришга шошилмади. Бунинг ўрнига у жамоанинг асосий фигураси этиб юқори суммага сотиб олинган ҳужумкор яримҳимоячи – Хамес Родригесни эмас, балки таянч чизиғида тўп сурадиган ёш Каземирони белгилади. Шу вақтгача майдонда асосий вазифаларни бажариб келган ўйинчилар иккинчи планга туширилди. Унинг жамоаси Липпиники каби бутун диққатини фақат ғалабага қаратди. Тез фурсатларда футболчиларнинг жисмоний ҳолатига алоҳида эътибор берилди. Бунинг учун Зизу жамоага «Ювентус»даги фаолияти орқали илиқ муносабатларда бўлган италиялик мураббий Антонио Пинтусни таклиф қилди. Улар бир-бирларини 1990 йилдан бери билишарди. Ўша пайтларда Пинтус «Юве»нинг жисмоний тайёргарликлар бўйича мураббийи Жамперо Вентроненинг қўл остида ишлаган. Вентроне ҳар доим «ўлсанг ўл, лекин бажар» ва «ғалаба кучлиларга тегишлидир» деган шиорни қайтарарди.

«Дидье Дешам менга унинг машғулотлари ҳақида гапириб берганди, бироқ бу қадар қийин бўлишига ишонмагандим. Кўпинча, унинг машғулотларидан сўнг, чарчоқдан ўзимни ёмон ҳис этардим, бошим айланарди», – деб Вентроненинг юкламаларини ёдга олади Зидан.

Франциялик мутахассис «Реал»нинг ўйинини тактик жиҳатдан ўзгартиришни истамади. Бироқ жисмоний ҳолатга катта эътибор қаратилгани ва Каземиронинг таркибга жалб этилиши жамоа ўйинига бироз бўлса-да ҳимоявий тус берди. Зиданнинг бош мураббий этиб тайинланиши клубга кейинги икки мавсумда 8 та совринни тақдим этди. Чемпионлар Лигасидаги дубль ва Ла Лиганинг 2016/17 йилги мавсумидаги ғалаба. Бу — Зидан Пинтус ёрдамида жамоани тўлиқ тайёрлай олган биринчи мавсум эди.

Тактик имзонинг йўқлиги

Мадрид клуби бошқарувига Зидан келгач, жамоага кўплаб ўйинчилар келиб кетди, шунга қарамай ўйин борасида аниқ бир тактик фалсафа кўринмас эди. Одатда мураббийлар тактик схема ва шакллар ҳақидаги саволлардан воз кечишади. Айнан шу ҳолат бу ерда ҳам кўзга ташланди.

«Ўйлашимча, биз кўпроқ 4-4-2 схемасида ўйнадик, бироқ мен учун бу муҳим аҳамият касб этмайди. Жамоа юқори сифатли ва ишончли ўйин намойиш этаётган вақтда схемалар мени умуман хавотирлантирмайди. Мен бугун жуда бахтиёрман. «Атлетико» учун бу кўнгилсиз натижа бўлиши мумкин, аммо ҳар қандай жамоа ҳам бу ерда 3:0 ҳисобида ғалаба қозона олмайди», – деганди Зидан 2016 йилда «Атлетико» устидан қозонилган ғалабадан кейинги матбуот анжуманида.

Хулоса қилиш мумкинки, Зидан қандайдир схемалар устида бош қотиришни хушламайди. Агар унинг футболчилари рақиб жамоа аъзоларидан ҳар томонлама устун бўлса, ғалаба маҳорат эвазигагина қўлга киритилади. Бу Гвардиола ёки Клоппнинг услуби билан солиштирилганда жуда жўн кўриниши табиий. Айнан мана шу омил Зидан замонавий футболнинг тактик ва стратегик томонларини етарлича тушунмайди, деган танқидларга сабаб бўлмоқда.

Фикримизча, унинг бу услуби фақат топ-клубларда ижобий натижа бериши мумкин. Масалан, 90 йилларнинг охиридаги «Ювентус» ёки ҳозирги «Реал» каби жамоаларда. Криштиану Роналду, Лука Модрич ёки Серхио Рамос даражасидаги ўйинчиларга қандай қилиб футбол ўйнаш кераклигини тушинтиришнинг ҳожати йўқ. Бу Зиданнинг иши эмас. Бунинг ўрнига, у уларга яхши ўйин намойиш этиш шароитини яратиб беради, холос.

Ўз навбатида Зидан ҳам Липпининг хизматларидан миннатдор бўлиб, ўз иқтидорини жамоа манфаатлари йўлида ишлатиш нақадар муҳим эканини тушуниб етган.

«Липпи мен учун ёқиш-ўчириш тугмасига ўхшарди. У мени уйғота олган ва бирон бир муҳим нарса устида ишлаш нима эканини англашимга ёрдам берган. Италияга келишимдан аввал футбол мен учун шунчаки иш эди. Шу билан бирга ундан завқланардим. Туринга келгач эса менда ғалабага бўлган иштиёқ яна-да кучайди», – деб хотирлайди Зидан.

Ушбу ёндашув биринчи навбатда Зиданга сўнгги икки йил давомида «Ювентус»да устозлик қилган Карло Анчелотти номи билан боғлиқдир. Бундан ташқари, Висенте Дел Боске ҳам «қироллик клуби»да ишлаган вақтлари жамоани тактик кўрсатмалар билан кўп безовта қилмаган. Липпи қатъиятли ва интизомли бўлишига қарамай, ушбу ёндашувни қўллаб-қувватлаганини ҳамма ҳам эслай олмайди.

«Албатта, мен ўйинчиларга ҳужумларни қандай уюштириш кераклиги тўғрисида кўрсатмалар бераман, аммо уларнинг бутун ўйин давомида айтганларимга тўлиқ амал қилишларига умид қилиш нотўғри. Қўл остингизда Зидан, Дел Пьеро ва Кристиан Вери каби футболчилар бўлса, сиз уларни ўзингиз хоҳлаганингиздек ўйлашга мажбур қила олмайсиз», – дея таъкидлаганди Липпи 2002 йилда.

Шунингдек Липпи Зиданнинг техник маҳоратига ҳам юқори баҳо берган. У 2018 йилда AFP нашрига берган интервьюсида: «Ҳеч қайси мураббий Зизуга техник жиҳатдан дарс бера олмайди», – деганди.

Зидан 2019 йилнинг март ойида «Реал»га қайтганидан сўнг, у яна-да кўпроқ жисмоний ҳолатга эътибор қаратди ва бу иши билан Липпига яқинлашди – жисмоний юкламалар ва жамоавий этикага урғу берилди.

Буни клубни Роналду тарк этгани билан боғлаш мумкин эди. Португалиякнинг кетиши – кафолатланган 50 та гол ва барча ўйинчилардан майдонда тинимсиз ишлашни талаб қилиш қобилиятидан мосуво бўлишни англатарди. Таъкидлаш жоизки, Зидан «Реал» футболчиларидаги босимни юмшатишда тажрибасидан фойдаланди. Ўтган ёзда, Пинтус «Интер»га кетиб қолгач, Зидан мураббийлар штабига бошқа бир фитнес мураббийи – Грегори Дюпонни таклиф қилди.

2018/19 йилги муваффақиятсиз мавсумдан сўнг, «Реал» жуда кўп ишларни амалга ошириши лозим эди. Ушбу мавсумда эса жамоа аввалгиларига қараганда камроқ гол ўтказиб юборди. Мадридликлар Испания чемпионатининг 27 та ўйинида ўз дарвозаларидан атиги 19 маротаба тўп олиб чиқди.

Ҳимоядаги ишончли ўйин айниқса марказий ўйинларда яққол кўзга ташланди. Мусобақа фаворитлари – «Атлетико» ва «Барселона» билан кечган баҳсларда «Реал» бирор марта ҳам мағлубиятга учрамади. Бу эса ёрқин ва ҳужумкор ўйин билан хайрлашилганидан дарак берарди.

Маълумот учун, «Галактикос» ўтган сўнгги 480 дақиқада (5 та ўйин) атиги 3 та гол урди. Ла Лиганинг жорий мавсумидаги 27 та ўйинда рақиблар дарвозаси бор-йўғи 49 бор ишғол этилди. Бу натижа Зидан жамоасининг тарихдаги энг паст кўрсаткичидир.

Қуйидаги жадвалда «Реал»да сўнгги йилларда ишлаган мураббийлар қўл остидаги жамоанинг ўртача битта ўйинда нечта гол урганлиги статистикаси келтирилган

Бу жадвалда эса «Реал»да сўнгги йилларда ишлаган мураббийлар қўл остидаги жамоанинг ўртача битта ўйинда нечта гол ўтказганлиги статистикаси келтирилган

Бошқа интервью ва мақолалалар: