• Профилга Кириш
  • 1751972643_633.png 1751972643_245.png 1751959824_218.svg 1751959824_520.svg

  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
O'zbekcha
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
    • USD12524.89
    • RUB156.54
    • EUR14456.23
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Тошкентда
      +37°C
      • Андижон
      • Қарши
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Фарғона
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Термиз
      • Наманган
      • Тошкент
      • Навоий
      • Тошкент вил
      • Нукус
      • Урганч
    • Daryo
      • Интернет-нашр
      • Таҳририят
      • Алоқа маълумотлари
      • Фойдаланиш шартлари
      • Махфийлик сиёсати
      • Янгиликлар архиви
    • Реклама
    • Ижтимоий тармоқлар
      • Instagram | Расмий
      • Instagram | Лайфстайл
      • Instagram | Спорт
      • Facebook | Расмий
      • OK | Расмий
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Рус тилида
      • YouTube | Daryo Глобал
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • Ўзбекистон
      • Бошқалар
      • Навоий
      • Тошкент вилояти
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Қашқадарё
      • Сурхондарё
      • Хоразм
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Наманган
      • Фарғона
      • Aндижон
      • Қорақалпоғистон
      • Тошкент ш.
      • Меҳридарё
      • Об-ҳаво
    • Марказий Осиё
      • Ўзбекистон (Маҳаллий)
      • Афгонистон
      • Қирғизистон
      • Қозоғистон
      • Туркманистон
      • Тожикистон
    • Дунё
    • Пул
      • Бизнес
      • Иқтисодиёт
      • Молия
      • Крипто
    • Маданият
      • Кино
      • Китоб
      • Мусиқа
      • Шоу-бизнес
    • Лайфстайл
      • Аёллар саҳифаси
        • Фарзанд
        • Гўзаллик
        • Карьера
        • Маслаҳатлар
        • Мода
        • Рецептлар
      • Технологиялар
        • Архитектура
        • Гаджетлар
        • Илм-фан
        • Коинот
        • Медиа
      • Авто
      • Қўзиқорин
      • Саёҳат
      • Саломатлик
      • Таълим
        • Абитуриент
        • Инглиз тилини ўрганамиз!
    • Спорт
      • Футбол
      • UFC
      • Бокс
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Илм-фан

    Япониялик олимлар энг баланд телеминорага атом соатини жойлаб, Эйнштейн ҳақ эканини яна бир карра исботлади

    Япон олимлари ер юзидаги энг баланд телеминорага ўта аниқ атом соатини жойлаштириш орқали Альберт Эйнштейн ҳақ эканини яна бир карра исботлади. Nature Photonics журнали эса тажриба ва унинг хулосалари ҳақида эълон қилди.

    Фото: Google Photos

    Фото: Google Photos

    Нисбийлик назариясининг навбатдаги экспериментал исботи ўлароқ якунланган тажрибани олимлар ер юзидаги ҳозирги пайтда мавжуд энг баланд телеминора бўлмиш Tokyo Skytree минорасининг пастки ва юқори қаватларига атом соатларини ўрнатиш орқали ўтказди.

    Экспериментга Токио университети профессори Хидетоши Катори раҳбарлик қилди. Унинг айтишича, улар қўллаган атом соатини нафақат Эйнштейннинг нисбийлик назариясини текшириш учун, балки замон ва макон уйғунлиги структурасини ўта аниқликда ўлчаш ишлари учун ҳам қўллаш мумкин бўлар экан. Олимнинг қайд этишича, тажриба ер қаъри қатламларининг фаол вулқонлар атрофидаги ёки сейсмик хатарли ҳудудлардаги «шишиб» қолишини кузатишда қўл келади.

    Эйнштейннинг нисбийлик назарияси тақдим этадиган хулосалардан бири шуки, турлича кучга эга гравитация майдонлари таъсирида вақт ҳам турлича кечади. Гравитация қанча кучли бўлса, вақт ҳам шунча «чўзиқ» бўлиб боради. Шу сабабли, масалан, қора туйнукларнинг ҳодисалар горизонти теварагида вақтнинг ўтиши деярли бутунлай тўхтайди.

    Сўнгги 50 йил мобайнида астрономлар ва физиклар олис коинотда жойлашган объектларни кузатиш ва ер орбитасидаги экспериментлар орқали нисбийлик назариясининг мазкур хулосасини бир неча маротаба қайта-қайта текшириб тасдиқлаган ва унга ҳозирда ҳеч кимда шубҳа қолмаган. Ҳақиқатан ҳам гравитация вақтнинг ўтишига таъсир кўрсатади.

    Шунга қарамай, олимлар ҳозиргача ҳам нисбийлик назарияси устида кўплаб янги-янги текширишларни ўтказишда давом этмоқда ва бундан муддао, одатда, унинг янгича, аввал маълум бўлмаган жиҳатларини очиш ва муайян амалий масалаларнинг ечимини топишга ҳам қаратилган бўлади. Хусусан, Катори бошчилигидаги япон олимлари нисбийлик назариясининг мазкур хулосасидан, яъни вақтнинг турли гравитация муҳитида турлича кечиши фактидан ер қаъридаги энг нозик силжишларни ҳам қайд этиш ҳамда турли объектларнинг баландлигини фавқулодда ўта катта аниқликда ўлчаш ишлари учун фойдаланмоқчи.

    Фото: Wikipedia

    Фото: Wikipedia

    Бунинг учун улар ўта катта аниқликка эга бўлган портатив атом соати ясади. Уни исталган жойга ўрнатиш имкони бўладиган қилиб конструкциялашди. Олимларнинг таъкидлашича, мазкур атом соати турли осмонўпар иншоотлар ва бошқа табиий объектларнинг баландлигини ҳар бир сантиметригача аниқликда ўлчаш имконини беради. Атом соатининг аниқлиги шу даражада эканки, у 30 миллиард йилда атига бир сонияга орқада қолиб, хатолик қилиши мумкин!

    Атом соатини амалда текшириб кўриш учун Катори гуруҳи Токиодаги энг баланд иморат ва дунёдаги энг баланд телеминора бўлмиш Tokyo Skytree (Токио осмон дарахти) устига чиқиб тажриба ўтказди. Ушбу минора баландлиги 634 метрни ташкил қилади.

    Олимлар атом соатининг биттасини телеминоранинг биринчи қаватига ўрнатди, яна бирини эса 450 метр юқоридаги кузатув майдончасига жойлаштирди. Шу орқали улар бу баландликда вақт ўтиши гравитация туфайли қанчага илдамлашини аниқлади. Каторининг айтишича, бу ўлчашлардаги ўта аниқлик даражаси аввал сунъий йўлдошлар воситасида қилинган шу сингари экспериментлардаги ўлчаш аниқлигидан кам бўлмайди.

    Соат кўрсаткичи шунга ишора берганки, биринчи қаватда қолдирилган атом соати 450 метр баланддаги атом соатидан бир суткада 4,3 наносонияга ортда қолган (наносония — бу сониянинг миллиарддан бири). Ҳисоб-китобларга кўра, бундай тафовут билан йиллик вақт фарқи бу икки баландлик орасида 1,6 микросонияга тенг бўлади (микросония — сониянинг миллиондан бири).

    Шундан келиб чиқиб, эксперимент муаллифлари телеминора биринчи қаватида қолдирилган атом соати айнан пастда гравитация кучлироқ экани туфайли секинроқ юряпти деган хулосага келди. Бу эса Эйнштейннинг ҳақ эканини яна бир карра исботлади. Келажакда бу илмий гуруҳ янада баландроқ оралиқ масофалар билан тажриба қилиб кўрмоқчи.

    Музаффар Қосимов тайёрлади.

    14.04.2020, 20:37   Изоҳ (0)   53364
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Изоҳ (0)

    Кириш
    Жавоб қолдиринг Бекор қилиш

    Мавзуга доир

    Россия Соғлиқни сақлаш вазирлиги мамлакатда коронавирусга қарши препарат ишлаб чиқилганини эълон қилди

    14.04.2020, 07:09

    Япониялик олимлар коронавирус кўпайишини тўхтатиши мумкин бўлган препарат номини айтди

    13.04.2020, 17:03

    ЖССТ коронавирусдан сақланишнинг энг яхши йўлини маълум қилди

    13.04.2020, 16:22

    Олимлар карантин қачонгача давом этиши кераклигини маълум қилди

    11.04.2020, 14:37

    Франциялик шифокорлар коронавируснинг янги белгиларини маълум қилди

    10.04.2020, 17:26

    Олимлар коронавирус қачон энг юқори даражага чиқиши мумкинлигини аниқлади

    09.04.2020, 17:34
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Сизнинг муаммоингиз ечими


    Ellipse International School – фарзандингиз келажаги бошланадиган жой!


    Chery Ўзбекистонда сотувлар бўйича мутлақ рекорд ўрнатмоқда


    Ақлли диверсификация: нима учун керак ва капитални қандай тақсимлаш лозим? 


    BYD расмий дилери Бени Моторс Самарқандда BYD Seaлион 7 флагман кроссоверини тақдим қилди


    STEM ва бизнес йўналишидаги қизлар учун TBC Bank'дан таълим грантлари — Ўзбекистонда гендер тафовутини камайтириш йўлида янги қадам


    BI Group бизнес-тоифа хонадон ютуқли ўйини:Тошкентдаги мавсумнинг асосий тадбири қандай ўтди


    ZARMED Университети: 200 та грант сизни кутмоқда


    Hayot Bank “Яшил юрак” номли кенг кўламли экологик ташаббусни эълон қилди. Август ойидан бошлаб Ўзбекистон бўйлаб Hayot Bank’нинг ҳар бир янги омонатчиси учун битта дарахт экилади


    BYD SEALION 7: Флагман электр SUV — шаҳар кўчаларида янги етакчи 


    Тошкент Фармацевтика Институти — Фармация соҳасида халқаро даражадаги сифатли таълим


    Авваллари хуфиёна иқтисодиётда фаолият юритган эшитиш ва гапиришда муаммоси бор инсонлар энди расмий секторга қўшилиб, Пойтахт Паркинг жамоасининг бир қисмига айланди


    SonetUzStyle танловида иштирок этиш учун аризалар қабули 15 августгача узайтирилди


    Қўнғироқлардан мобил интернетга: Тошкент мобил алоқадан фойдаланиш моделини қандай ўзгартирмоқда


    AVO bank алоқа маркази: инновациялар ва янги хизмат даражаси 


    Август совғалари: Centrum Air 155 та авиачиптани тортиқ қилади!

     

    Тавсия этамиз

    Пора, нефть ва террорчилик: нега Қатар амири шов-шувлар марказидан тушмаяпти?

    5 август, 11:20

    Трампнинг Фаластинга нисбатан нохолис сиёсати: АҚШ ЮНЕСКО аъзолигидан нега чиқяпти?

    2 август, 18:35

    Камчаткадаги ҳодиса ягона эмас: сўнгги 120 йилда рўй берган энг кучли мегазилзилалар

    1 август, 18:20

    Трамп учун хавотирлар: АҚШ президенти таниқли шахсларга ёш қизларни сотган Жеффри Эпштейннинг мижози бўлганми?

    29 июл, 17:19
     
     
     

    Сўнгги янгиликларга ўтиш

    Покистонда 28 йил олдин йўқолган эркак жасади музлик ичидан топилди

    Дунё | 6 август, 17:09

    Германия клуби Исроилнинг ҳаракатларини қўллаб-қувватлаган футболчи билан шартнома имзоламайдиган бўлди

    Спорт | 6 август, 17:02

    Tesla акциядорлари Илон Маск устидан судга мурожаат қилди

    Дунё | 6 август, 16:45

    Япония Иккинчи жаҳон урушидан кейин илк бор ҳарбий кема экспорт қилмоқда — харидор Австралия

    Дунё | 6 август, 16:30

    Ўзбекистонда доллар курси яна пастлади

    Ўзбекистон | 6 август, 16:24

    Ҳиндистонда шифокорлар туғилаётган чақалоқ қўлини узиб юборди

    Дунё | 6 август, 16:05

    “Формула-1” Бред Питтнинг карьерасидаги энг кўп даромад келтирган фильмга айланди

    Кино | 6 август, 15:55

    Тошкент вилоятида икки нафар қиз сув омборига чўкиб кетди

    Ўзбекистон | 6 август, 15:50
    Daryo About Us

    «Daryo» интернет-нашрининг (Ўзбекистон матбуот ва ахборот агентлиги (ЎзМАА, ҳозирги Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлиги) томонидан 13.03.2015 йил санасида 0944-сонли гувоҳнома билан оммавий ахборот воситаси сифатида рўйхатга олинган). Матнли материалларини тўлиқ кўчириш ёки қисман иқтибос келтиришга, шунингдек, фотографик, график, аудио- ва/ёки видеоматериалларидан фойдаланишга daryo.uz сайтига гиперҳавола мавжуд бўлган ва/ёки «Daryo» интернет-нашрининг муаллифлигини кўрсатувчи ёзув илова қилинган тақдирда йўл қўйилади. Чоп этиладиган баъзи маълумотлар 18 ёшга тўлмаган фойдаланувчиларга мўлжалланмаган бўлиши мумкин. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» МЧЖ, 2013–2025

    Ёш бўйича чеклов

    Хато топдингизми? Ctrl+Enter тугмаларини босинг

    • Фойдаланиш шартлари
    • Махфийлик сиёсати
    • Реклама
    Нимани қидирамиз?

    Sign In or Register

    Хуш келибсиз!

    Тизимга киринг ёки Рўйхатдан ўтинг.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Рўйхатдан ўтинг

    Рўйхатдан ўтганмисиз? Login.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Сизга парол электрон почта орқали юборилади.

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Матнда хато топдингизми?

    ×

    Раҳмат. Биз сизнинг хабарингизни олдик ва хатони имкон қадар тезроқ тузатамиз.