• Профилга Кириш
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
O'zbekcha
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
    • USD12910.15
    • RUB159.78
    • EUR14660.77
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentда
      +20°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Интернет-нашр
      • Таҳририят
      • Алоқа маълумотлари
      • Фойдаланиш шартлари
      • Махфийлик сиёсати
      • Янгиликлар архиви
    • Реклама
    • Ижтимоий тармоқлар
      • Instagram | Расмий
      • Instagram | Лайфстайл
      • Instagram | Спорт
      • Facebook | Расмий
      • OK | Расмий
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Рус тилида
      • YouTube | Daryo Глобал
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • Ўзбекистон
      • Бошқалар
      • Навоий
      • Тошкент вилояти
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Қашқадарё
      • Сурхондарё
      • Хоразм
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Наманган
      • Фарғона
      • Aндижон
      • Қорақалпоғистон
      • Тошкент ш.
      • Меҳридарё
      • Об-ҳаво
    • Марказий Осиё
      • Ўзбекистон (Маҳаллий)
      • Афгонистон
      • Қирғизистон
      • Қозоғистон
      • Туркманистон
      • Тожикистон
    • Дунё
    • Пул
      • Бизнес
      • Иқтисодиёт
      • Молия
      • Крипто
    • Маданият
      • Кино
      • Китоб
      • Мусиқа
      • Шоу-бизнес
    • Лайфстайл
      • Аёллар саҳифаси
        • Фарзанд
        • Гўзаллик
        • Карьера
        • Маслаҳатлар
        • Мода
        • Рецептлар
      • Технологиялар
        • Архитектура
        • Гаджетлар
        • Илм-фан
        • Коинот
        • Медиа
      • Авто
      • Қўзиқорин
      • Саёҳат
      • Саломатлик
      • Таълим
        • Абитуриент
        • Инглиз тилини ўрганамиз!
    • Спорт
      • Футбол
      • UFC
      • Бокс
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Ўзбекистон

    Сизда ҳозир кун бўйи уйда ўтириб, миллат қаҳрамони бўлиш имконияти бор. Уйда қолинг

    Мен эпидемиолог ёки шифокор эмасман. Мутахассислигим бўйича математикман, университетнинг амалий математика факультетини битирганман, ҳозирда иқтисодий тадқиқотлар билан шуғулланаман. Шу боис, мутахассислигимдан келиб чиқиб айтмоқчиманки, математикани тушунмаслик коронавирус хавфини тўла англаб етмасликка, оқибатда катта офатларнинг юзага келишига сабаб бўлмоқда.

    Коронавирус инфекциясининг тарқалиши экспоненсиал ўсувчи процесслар қаторига кириши ҳақида кўплаб далиллар кўрдим. Экспоненсиал ўсиш — бу жуда шиддатли, инсон ақли бовар қилмайдиган даражадаги тез ўсиш. Мисол учун, Италияда коронавирус эпидемияси бошланган вақтда касалланганлар сони кунига икки баробарга кўпайган. Агар ўсиш суръати Италиядаги эпидемия бошида кузатилганидек кунига икки баробарни ташкил этса, касаллик икки кишидан 30 миллион аҳолига юқиши учун атиги 25 кун — бир ойдан ҳам камроқ вақт етарли бўлади.

    Ўзбекистонда ҳозиргача 46 кишида коронавирус инфекцияси аниқланди. Агар инфекциянинг тарқалиш суръати кескин пасайтирилмаса, бутун мамлакат неча кун ичида бу касалликка чалинишини ҳисоблаб чиқиш қийин иш эмас. Шунинг учун ҳам, коронавирус инфекцияси тез тарқалаётган бир вақтда заруратсиз уйдан чиқиш, одамлар тўпланадиган жойларга бориш жуда катта масъулиятсизлик ва шафқатсиз ҳаракат эканлигини алоҳида таъкидлаб ўтмоқчиман.

    Айримлар коронавирусни гриппдек бир касаллик, унинг бир тури-да, деб енгил қараётган бўлиши мумкин, аммо коронавируснинг тарқалиш суръати унинг нақадар жиддий муаммо эканини англаб олишга ёрдам беради. Коронавируснинг гриппдан асосий фарқи — унинг ҳаддан ташқари юқумли эканлигида. Эътибор қилинг, оддий гриппнинг юқумлилик даражаси — 1,3; бу — грипп билан хасталанган бир бемор касалликни ўрта ҳисобда 1,3 кишига юқтиради, дегани. Янги касалланган киши яна 1,3 одамни гриппга йўлиқтиради ва жараён шу тариқа 10 марта такрорланса, касаллик умумий ҳисобда 14 кишига юқади.

    Коронавируснинг юқумлилик даражаси эса камида 3 га тенг, яъни ўрта ҳисобда бир бемор 3 кишига касалликни юқтириши мумкин (бу ҳали анча хотиржам кўрсаткич, аслида эса бир бемор ўртача 5—6 кишига юқтириши мумкин, дейишмоқда). Бир қарашда 1,3 ва 3 ўртасида катта фарқ йўқдек, бироқ юқтириш жараёни мана шу «ўртача 3» деган кўрсаткич билан ҳам грипп эпидемиясидаги каби 10 марта такрорланса, якунда 59 минг киши касалликка чалинади. Агар юқумлилик даражаси 5 га тенг бўлса, у ҳолда жараён 10 марта такрорлангач, беморлар сони 10 миллионга етади.

    Шундай экан, ҳозирда ҳукумат томонидан кўрилаётган фавқулодда чораларни жуда жиддий қабул қилишингизни сўраб қолар эдим.

    Иккинчи масала — коронавирусдан вафот этганлар фоиз нисбати ҳақида. Ушбу касалликдан ўлим фоизи паст бўлса-да, катта рақамга кўпайтирилса, қўрқинчли манзара ҳосил бўлади. Биргина мисол: АҚШнинг энг катта ва энг бой штати ҳисобланган, 40 миллион аҳоли яшайдиган Калифорния ҳам коронавирус сабаб тўлиқ ёпилди. Штат губернаторининг баёнотига кўра, ҳудуд аҳолисининг 56 фоизи касалликни юқтириб олиши хавфи остида. 40 миллионнинг 56 фоизи — 22,4 миллион киши. Бу ҳолатда ўлим 1 фоизга тенг бўлса ҳам, 0,1 фоизга тенг бўлса ҳам, минглаб одамлар вафот этади, дегани.

    Учинчи масала, Ўзбекистонда ҳам, бошқа мамлакатларда ҳам вирусни аниқлаш осон кечмаяпти, тестлар етишмаяпти. Ўзбекистонда неча киши касалланганини билсак ҳам, аслида қанча одам тест қилингани номаълум. Агар бир миллион киши тест қилиниб, шунда 46 кишида коронавирус аниқланган бўлса, бу бир масала. Мабодо 100 киши тест қилинган бўлса-ю, уларнинг 46 нафари касаллиги аниқланган бўлса... Иккинчи мисол ҳақиқатга яқин бўлса, у ҳолда ниҳоятда хатарли рақам пайдо бўлади. Расмийларимиздан ўтказилган тестлар миқдорини, жумладан, тест топширган, бироқ коронавирус аниқланмаган одамлар сонини ҳам эълон қилишни сўраб қолардим. Маҳражни билиш ниҳоятда зарур, бу бошқа қарорларни қабул қилиш учун ҳам муҳим.

    Тўртинчи масала тиббий инфратузилма билан боғлиқ. АҚШ, Италия, Франция каби мамлакатлар соғлиқни сақлаш инфратузилмаси, тиббий хизматлари сифати бўйича дунёда энг илғорлардан саналарди. Бироқ коронавирусга чалинганлар сони ниҳоятда кўплиги туфайли ҳатто шу мамлакатларда ҳам реанимация ўринлари ва ўпкани сунъий нафас олдириш аппаратлари етишмаяпти. Шифокор ва ҳамширалар ишдан кетмай ишлашига тўғри келмоқда. АҚШда штат губернаторлари федерал ҳукуматдан ҳарбий шифохоналар ва кема госпиталларини тақдим этишни сўраяпти. Францияда эса куни кеча ҳарбийлар дала госпиталларини — яъни жанг майдони учун мўлжалланган касалхоналарни шаҳар ичида ўрнатишни бошлади.

    Демоқчиманки, одамлар ёппасига касалликка чалинадиган бўлса, энг бой ва ривожланган мамлакатларнинг инфратузилмаси ҳам бу юкламани кўтаролмай қоларкан. Биргина Италиянинг ўзида 5 мингга яқин тиббиёт ходими коронавирус инфекциясини юқтириб олгани айтилмоқда. Биз Ватанимиз Ўзбекистоннинг молиявий имкониятлари ва тиббий меҳнат ресурслари анча кам эканлигини ҳисобга олган ҳолда иш тутишимиз керак — мабодо бизда ҳам касалланганлар сони кескин ошса, жиддий қийналиб қолишимиз мумкин.

    Бешинчи (жуда жиддий) масала — коронавируснинг асимптоматик тарқалиши. Бу нима дегани? Баъзи одамлар аллақачон коронавирусни юқтириб олган, бироқ уларда касаллик аломатлари ё кеч намоён бўлади, ёки умуман сезилмайди. Масалан, Хитойда тест орқали коронавирус аниқланган одамларнинг деярли учдан бирида касаллик белгилари умуман бўлмаган. Улар — энг хавфли касаллик ташувчилар, таъриф жоиз бўлса, «овозсиз қотиллар»; улар, катта эҳтимол билан, касалликни «оёқда ўтказиб» юборади. Шундай экан, ҳозир бирор киши, айниқса, ёшлар ўзини яхши ҳис қилаётган бўлса, буни одамлар тўпланадиган жойга бориш учун сабаб деб билмаслиги керак. Чунки улар аслида хаста эканликларини сезмай, билмай, касалликни иммунитети кучсиз ёки хавф гуруҳига кирувчи ёши катта инсонларга — жамиятдаги саломатлиги энг заиф гуруҳ вакилларига юқтириши мумкин.

    Юқорида келтирилган рақам ва фактларни инобатга олиб, сиздан уйдан чиқмасликни сўраган бўлардим. Ҳозир уйдан ҳеч қаерга чиқмасангиз, одамлар билан кўришмасангиз, юзлаб, эҳтимол минглаб ҳаётларни сақлаб қолишга ҳиссангизни қўшишингиз мумкин. Сизда ҳозир кун бўйи уйда ўтириб, миллат қаҳрамони бўлиш имконияти бор — бундан фойдаланиб қолинг! Жамиятдан узоқлашиш ҳақидаги даъватларни жиддий қабул қилишингизни, атрофингиздагиларга ҳам буни уқтиришингизни сўрардим. Коронавирус эпидемияси қачон тўхташини ҳали ҳеч ким аниқ билмайди — ҳаво исиганда касаллик чекиниши ҳақидаги таъкидлар ҳали тўла тасдиқланмаган. Шунинг учун уйда ўтиринг.

    Айни вақтда, жамиятдаги энг заиф инсонларга ёрдам беришингизни ҳам илтимос қилиб қолардим. Ён-атрофингизда ёши улуғ инсонлар яшаса, уларнинг ташқарига умуман чиқмасликлари учун имконият яратиб беринг, масалан, бозорликларини қилиб беринг. Эпидемия туфайли вақтинча ишсиз қолганларга имкон қадар молиявий ёрдам кўрсатинг. Сиз раҳбарлик қилаётган корхона карантин сабаб ёпилган бўлса-да, ходимларга иложи борича маошларни тўлаб боринг. Давлат ҳам эпидемия сабаб қийин аҳволга тушиб қолган ватандошларимизга пул билан ёрдам берса, иқтисодий инқироз оқибатларини бартараф этиш учун қийналган фуқароларга пул тарқаца, мақсадга мувофиқ бўларди.

    Бугунгидек ҳодисалар тарихда ҳам кўп эмас. Бундай вақтда биз бирлашиб, жамият сифатида бир-биримизни қўллаб-қувватлашимиз, ижтимоий масъулиятли инсон бўлиб, касаллик тез кунларда барҳам топишига ҳиссамизни қўшишимиз керак. Қувонарлиси, ҳукуматимиз ва шахсан президент Шавкат Мирзиёев масала нақадар жиддий эканлигини қайд этиб, кўрилажак чораларни тўғридан-тўғри эълон қилиб келмоқда. Мамлакат раҳбарияти кўраётган чоралар тўғри эканлигини эътироф этмоқ зарур.

    Хулоса ўрнида бир ниятим бор. Коронавирус эпидемияси ортда қолгач (ўша кунлар тезроқ келишидан умидворман), «сиёсатчилар, таҳлилчилар жуда ошириб юборибди, аслида бу унчалик катта хатар эмас экан», деган мазмунда кўплаб мақола ва китоблар ёзилишини, телекўрсатув ва фильмлар суратга олинишини жуда хоҳлардим. Дўстларим ва яқинларим ҳам мени хатарнинг кўламини ошириб юборганликда айблашларини истардим. Келажакда шундай дейишса, бу ўз вақтида тўғри чоралар кўрганимиз далили бўлади. Менинг ниятим шу.

    Беҳзод Ҳошимов

    24.03.2020, 08:09   Изоҳ (0)   54159
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Изоҳ (0)

    Кириш
    Жавоб қолдиринг Бекор қилиш

    Мавзуга доир

    Фарғона кўчаларида мотопатруллар иш бошлайди (фото)

    23.03.2020, 23:42

    Ички ишлар вазирлиги вилоятлараро постлар фаолияти вақтинча қайта тикланишини маълум қилди

    23.03.2020, 23:27

    «Карантин пайтида коммунал хизматлар тўловида имтиёзлар бериладими?» Уй-жой ва коммунал хизмат кўрсатиш вазирлиги жавоб берди

    23.03.2020, 22:57

    Санитария-эпидемиологик осойишталик агентлиги директори: Хитойдан коронавирусга оид минглаб тестлар ва мутахассислар чартер рейс билан олиб келинади

    23.03.2020, 22:41

    Водийликлар республиканинг бошқа вилоятларига Бўка—Гулистон йўли орқали боришлари мумкин

    23.03.2020, 22:12

    Ўзбекистонда 24 мартдан бошлаб деҳқон бозорларидан ташқари барча бозорларнинг фаолияти тўхтатилади

    23.03.2020, 21:36
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Сизнинг муаммоингиз ечими


    Парвоз — катта шаҳар характерига эга қулай бизнес-класс турар жой


    InfinBANK Global Money Week 2025 да иштирок этди


    Silk Avia Шаҳрисабзга кўпроқ парвоз қилади


    CHERY билан ўз орзунгизни амалга оширинг: барча моделлар учун бошланғич тўлов пасайтирилди! 


    Siberian Wellness — Ўзбекистонда 15 йил


    Mobiuz “МаззаФест”да янги “Мазза” ва “Мазза 2.0” тариф режаларини тақдим этади


    Kapitalbank 2024 йилги Brand Awards International мукофотига сазовор бўлди


    Молиявий саводхонлик мактаб остонасидан бошланади


    Зиффлеръдан катта тақдимот: янги қиёфа, замонавий дизайн ва ақлли маиший техникалар


    Coca-Cola 139 йиллик илҳом, ажойиб кашфиётлар, машҳур кампаниялар ва бутун дунё севиб қолган таъмни тақдим этмоқда 


    Уклонда такси ҳайдовчилари учун катта тадбир ўтказилди!


    HONOR компанияси HONOR 400 Lite смартфонини тақдим этди. Қизиқ, у нимаси билан лол қолдира олади?


    Молиявий фирибгарлик: мураккаб схемалар бўйича содда тушунчалар 


    UZCARD SHERDOR премиум картаси энди МКБАНКда мавжуд


    ОКМК 2,3 миллиард доллар кредит маблағларини жалб қилди ва 125 миллион доллар молиявий харажатларни иқтисод қилди

     

    Тавсия этамиз

    “АҚШ ёрдам бермаганида, ғалабага эриша олмасдик” — Иккинчи жаҳон урушида СССР ютуғини таъминлаган яширин ҳақиқатлар

    10 май, 15:00

    “Улар ўз ватани мустақил бўлиши учун курашган эди” — Туркистон легионининг аянчли тарихи

    8 май, 15:09

    Рашидов, газли ичимликлар заводи, Қизил майдон. 9 май — Тошкент тарихидан фотолавҳалар

    7 май, 14:40

    Фазовий пойганинг бошланиши — Гагариннинг парвози ёлғон бўлганми?

    6 май, 18:00
     
     
     

    Сўнгги янгиликларга ўтиш

    Ҳиндистонлик инстаблогер саҳифасидаги фолловерлари сони камайгани туфайли ўз жонига қасд қилди

    Лайфстайл | 10 май, 23:30

    Ўзбекистонда бир йилда тадқиқотлар учун қанча пул ажратилгани маълум қилинди

    Ўзбекистон | 10 май, 23:10

    Ўзбекистон ва Россия ҳарбий ҳамкорлик режасини имзолади

    Ўзбекистон | 10 май, 22:45

    Суперлига. “Пахтакор” Тошкентда “Бухоро”ни тор-мор этди

    Спорт | 10 май, 22:27

    Дунёга машҳур видеоблогер Mr Beast ўзбек тилини биладиган координатор изламоқда

    Ўзбекистон | 10 май, 22:25

    Юлдузлардан кўпроқ топади: Зендая, Бейонсе ва Рианна стилистларининг гонорари қанча?

    Лайфстайл | 10 май, 22:15
    Daryo About Us

    «Daryo» интернет-нашрининг (Ўзбекистон матбуот ва ахборот агентлиги (ЎзМАА, ҳозирги Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлиги) томонидан 13.03.2015 йил санасида 0944-сонли гувоҳнома билан оммавий ахборот воситаси сифатида рўйхатга олинган). Матнли материалларини тўлиқ кўчириш ёки қисман иқтибос келтиришга, шунингдек, фотографик, график, аудио- ва/ёки видеоматериалларидан фойдаланишга daryo.uz сайтига гиперҳавола мавжуд бўлган ва/ёки «Daryo» интернет-нашрининг муаллифлигини кўрсатувчи ёзув илова қилинган тақдирда йўл қўйилади. Чоп этиладиган баъзи маълумотлар 18 ёшга тўлмаган фойдаланувчиларга мўлжалланмаган бўлиши мумкин. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» МЧЖ, 2013–2025

    Ёш бўйича чеклов

    Хато топдингизми? Ctrl+Enter тугмаларини босинг

    • Фойдаланиш шартлари
    • Махфийлик сиёсати
    • Реклама
    Нимани қидирамиз?

    Sign In or Register

    Хуш келибсиз!

    Тизимга киринг ёки Рўйхатдан ўтинг.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Рўйхатдан ўтинг

    Рўйхатдан ўтганмисиз? Login.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Сизга парол электрон почта орқали юборилади.

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Матнда хато топдингизми?

    ×

    Раҳмат. Биз сизнинг хабарингизни олдик ва хатони имкон қадар тезроқ тузатамиз.