• Профилга Кириш
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
O'zbekcha
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
    • USD12557.56
    • RUB159.44
    • EUR14809.13
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Тошкентда
      +30°C
      • Андижон
      • Қарши
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Фарғона
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Термиз
      • Наманган
      • Тошкент
      • Навоий
      • Тошкент вил
      • Нукус
      • Урганч
    • Daryo
      • Интернет-нашр
      • Таҳририят
      • Алоқа маълумотлари
      • Фойдаланиш шартлари
      • Махфийлик сиёсати
      • Янгиликлар архиви
    • Реклама
    • Ижтимоий тармоқлар
      • Instagram | Расмий
      • Instagram | Лайфстайл
      • Instagram | Спорт
      • Facebook | Расмий
      • OK | Расмий
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Рус тилида
      • YouTube | Daryo Глобал
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • Ўзбекистон
      • Бошқалар
      • Навоий
      • Тошкент вилояти
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Қашқадарё
      • Сурхондарё
      • Хоразм
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Наманган
      • Фарғона
      • Aндижон
      • Қорақалпоғистон
      • Тошкент ш.
      • Меҳридарё
      • Об-ҳаво
    • Марказий Осиё
      • Ўзбекистон (Маҳаллий)
      • Афгонистон
      • Қирғизистон
      • Қозоғистон
      • Туркманистон
      • Тожикистон
    • Дунё
    • Пул
      • Бизнес
      • Иқтисодиёт
      • Молия
      • Крипто
    • Маданият
      • Кино
      • Китоб
      • Мусиқа
      • Шоу-бизнес
    • Лайфстайл
      • Аёллар саҳифаси
        • Фарзанд
        • Гўзаллик
        • Карьера
        • Маслаҳатлар
        • Мода
        • Рецептлар
      • Технологиялар
        • Архитектура
        • Гаджетлар
        • Илм-фан
        • Коинот
        • Медиа
      • Авто
      • Қўзиқорин
      • Саёҳат
      • Саломатлик
      • Таълим
        • Абитуриент
        • Инглиз тилини ўрганамиз!
    • Спорт
      • Футбол
      • UFC
      • Бокс
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Технологиялар

    «Жаноб Уотсон, бу ёққа чиқинг, сизда гапим бор». 14 февраль – Белл телефон учун патент олган сана

    Шундай давр келдики, смартфон ва уяли телефонлар кундалик турмушнинг узвий бир қисмига айланди. Ваҳоланки, атиги 15 йил олдин ҳам симсиз мобил алоқа телефонлари ҳали ҳашамат саналарди ва кўпчилик оддий симли шаҳар телефон аппарати орқали иш битирарди. Мобил телефонлар оммалашгач, симли телефон оммавий фойдаланишдан бироз четга чиқиб қолди. Бироқ ўз замонасида ҳақиқий инновация бўлган ва алоқа соҳасида туб инқилоб ясаган телефон воситасини ҳали бутунлай «пенсияга чиқариш»га шошилмаслик керак. Айниқса ишончлилик нуқтаи назаридан классик телефонларга етадигани йўқ.

    Ўша классик телефон ускунасини Александр Грейам Белл исмли шахс ихтиро қилганини кўпчилик эшитган албатта. Унинг шарафига ҳатто шовқин ва товуш ўлчов бирлиги ҳам номланган. Ўша кўпчилик таниган жаноб Белл ўзининг энг машҳур ихтироси бўлмиш телефон аппарати учун патентни айнан 14 февраль куни расмийлаштирган эди.

    «Дарё» колумнисти, физик олим Музаффар Қосимов бу тарихий воқеа ҳақида ҳикоя қилади.

    Ихтиро тарихи жуда қизиқ. Аслида моҳиятан телефон сингари ишлаган ва товуш сигналларини сим орқали электр сигналлари кўринишида масофага узатиш имконини берадиган ускунани 1860 йилларда флоренциялик Меуччи исмли уста ясаган. Унинг ускунаси «телектрофон» деб номланган. У ихтиросини Western Union компаниясига сотиб юборган. Унинг ихтироси шу билан унутилган. 1871–1874 йилларда Меуччининг телектрофонга шахсий патент олишга уринишлари беҳуда кетган. Чунки Western Union ҳужжатларни йўқотиб қўйган ва қолаверса молиявий масалаларда Меуччи патент идораси ундирадиган йиғимларни тўлолмаган.

    Алехандр Белл.

    Алехандр Белл.
    Фото: Wikipedia

    Барча адабиётларда телефон ихтирочиси сифатида эътироф этиладиган Александр Белл 1847 йилда Шотландияда туғилган. У аввалига Эдинбург университетида, кейинчалик Лондон университет коллежида таҳсил олган. Унинг касби кар-соқовлар мактаби ўқитувчиси бўлган. Шу борада айтиш мумкинки, у энг аввало эшитишда нуқсони бор шахслар учун товуш кучайтиргич мослама ихтиро қилиш ҳақида бош қотирган. Бунинг учун у қулоқ тузилиши ва эшитиш физиологиясини яхшилаб тадқиқ қилган.

    1870 йилда Александр Белл Канадага, муҳожирликка жўнаган. Икки йилдан кейин у энди АҚШга кўчиб ўтган. Бостон шаҳрида муқим жойлашгач, маҳаллий кар-соқовлар мактабида иш бошлаган ва айниқса карлар учун ўзи ишлаб чиққан имо-ишоралар алифбоси, шартли нутқ ишоралари билан катта ҳурмат қозонган. Унинг методикаси кар-соқовлар учун яхши самара берган ва натижада Беллни Бостон университетига нутқ физиологияси профессори мақоми билан ишга таклиф қилишган. Университет унга қулоқ физиологиясини мукаммал тадқиқ қилиш учун барча шароитни ҳозирлаб берган. Белл азалий орзуси – нутқни электр сигналларига айлантириш ва симлар орқали масофага узатиш борасидаги тадқиқотларига шўнғиб кетган. У қулоқ пардаси тузилишини синчиклаб ўрганиб чиққач, худди шундай юпқа металл мембрана ва унинг яқинига жойланган доимий магнит воситасида товуш сигналларини электр сигналларига ва аксинча айлантириш мумкинлигини англаб етган. Бир неча ой давом этган машаққатли меҳнат ва юзлаб муваффақиятсиз тажриба-синовлардан кейин ниҳоят 1876 йил февраль март ойларида Беллнинг телефон ускунаси кутилганидек ишлай бошлаган. Дастлабки муваффақиятлардан руҳланган олим 1876 йилнинг 14 февраль куниёқ патент идорасига ҳамма ҳужжатларни топширган.

    Беллнинг овозли телеграфи.

    Беллнинг овозли телеграфи.
    Фото: Wikipedia

    Қизиғи шундаки, архив ҳужжатларига кўра, ўша куни Беллдан атиги икки соат кейин Илайш Грэй исмли яна бир шахс худди шундай ускуна учун патент расмийлаштиргани ариза қолдирган экан. Унинг ускунаси ҳам Беллники сингари ишлаган ва тузилиши жиҳатдан бир хил бўлган. Фақат Белл биринчи бўлиб ариза топширгани учун ихтиро унинг номига расмийлаштирилган. Шу тариқа, телефон ихтирочиси сифатида тарихда Александр Грейам Белл номи муҳрланган. Айтиш жоизки, патентга кўра, Беллнинг ушбу ихтироси «телефон» деб эмас, «товушли телеграф» деб номлаган. «Телефон» атамаси кейинроқ пайдо бўлган ва оммалашиб кетган.

    Белл ўз телефон аппаратини ўша йилнинг 10 март куни Бостон университетидаги ҳамкасби Уотсон билан синаб кўрган. Унинг ўзи томдан туриб телефон аппарати микрофонига гапирган. Уотсон эса ертўлада бўлган ва Беллнинг «Жаноб Уотсон, бу ёққа чиқинг, сизда гапим бор», деган сўзларини аниқ эшитган.

    Белл телефон аппаратининг тақдимоти 1876 йил июнида АҚШ мустақиллигининг 100 йиллигига бағишланган саноат кўргазмасида катта шов-шув билан бўлиб ўтган. У ўша кўргазманинг энг катта ва энг асосий сенсацияси бўлган.

    Ихтиро омма орасида катта қизиқиш билан кутиб олинган ва 1876 йилнинг августидаёқ Белл телефонларидан фойдаланувчилар сони тахминан 800 нафар абонентни ташкил қилган. Бироқ йирик пулдорлар ва компаниялар янги ихтиродан бизнес қилишга пул тиккани иккиланган. Беллнинг ўзи ҳам аввалига патентини мўмай пулга сотиб, яна кар-соқовлар билан ишлашда давом этишни кўзлаган эди. Бироқ патентга харидор чиқавермагач, у қайнотаси билан биргаликда ўз маблағи ва қисман қарз кўтарган ҳолда хусусий телефон компанияси Bell Laboratories Telephone’га асос солган.

    Белл ёрдамчиси Уотсон билан боғланмоқда, 1876 йил.

    Белл ёрдамчиси Уотсон билан боғланмоқда, 1876 йил.
    Фото: Wikipedia

    У даставвал 1878 йилда Коннектикут штатида 21 та абонентга эга телефон тармоғини ишга туширган. Телефонга талаб кўплиги туфайли Белл компанияси жуда тез ривожланган ва тез орада қудратли концернга айланган. 1890 йилга келиб бутун АҚШ бўйлаб 100 мингдан зиёд Белл телефон тармоғи абонентлари мавжуд эди. Асрлар оралиғида эса телефондан фойдаланувчилар сони миллионлик маррани забт этган. 1922 йилда, Александр Белл вафот этган пайтда эса унинг хотираси учун АҚШ телефон абонентлари бутун мамлакат бўйлаб бир дақиқалик «телефон сукути» эълон қилган. Яъни унинг тобути қабрга жойланаётган пайтда бутун мамлакат бўйлаб барча телефон қўнғироқлари тўхтатилган ва шу тариқа ушбу муҳим ихтиро муаллифига ҳурмат бажо келтирилган. Бу пайт тармоқда аллақачон 13 миллион абонент бор эди.

    15.02.2020, 20:31   Изоҳ (0)   41743
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Изоҳ (0)

    Кириш
    Жавоб қолдиринг Бекор қилиш

    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Сизнинг муаммоингиз ечими


    Тошкентда Стинг бренди ҳомийлигида "Формула-1" фильмининг премераси бўлиб ўтди


    NRG Uzbekistan 60 гектар майдонда "шаҳар ичида шаҳар" кенг кўламли турар-жой лойиҳасини ишга туширмоқда


    NRG Uzbekistan замонавий ва кенг мажмуа — Мафтун Макон турар жой мавзесини қуриш бўйича улкан лойиҳани амалга оширмоқда


    Қашқадарё ва Бухорода амалга оширилган қуёш энергияси лойиҳаларига 1 йил тўлиши муносабати билан расмий тадбир бўлиб ўтди


    Инфляция ва жамғармалар: Нега пул ўз қийматини йўқотади?


    Fitch Ratings “Бизнесни ривожлантириш банки” АТБ кредит рейтингини оширди 


    Смарт Business ва UZCARD Фарғона тадбиркорлари учун янги имкониятлар эшигини очмоқда 


    “АлоқаБанк” ёшлар билан ишлашга оид дастурларни кенгайтирмоқда


    HONOR илҳомлантирувчи AI технологияларга эга HONOR 400 сериясини тақдим этди


    Фақат текширилган фойдаланувчилар: нима учун тўлов иловалари  шахсни тасдиқлашни сўрайди


    Kapitalbank инвестициялари – Ўзбекистон ёшлари келажагига сармоя


    “Ўзбекгидроэнерго” АЖнинг халқаро кредит рейтинги ББ (барқарор) даражасига кўтарилди


    Fitch Kapitalbankнинг рейтингини "Ижобий" прогноз билан тасдиқлади


    Ёз осмоннинг ўзидаёқ бошланади: Silk Avia Тошкентдан Иссиқкўлга кунлик авиақатновларни йўлга қўймоқда


    Ҳудудий электр тармоқлари” АЖ Fitch Ratings агентлигининг халқаро кредит рейтингини “BB, барқарор” даражасига оширди

     

    Тавсия этамиз

    Исроил АҚШга ҳужум қилган кун: ўнлаб америкаликларни ўлдириш бу англашилмовчилик эдими ёки фитна?

    2 июл, 19:45

    НАТО тарихи – дунёдаги энг қудратли ҳарбий ташкилотнинг обрўси пасаймоқдами?

    26 июн, 20:31
    Audio Icon

    Жой ҳаммага етарди: Жеймс Кемеронга кўра, “Титаник” йўловчиларининг омон қолиш имконияти бўлган

    25 июн, 23:50

    “Трампнинг Титаниги тўхтайди” — Эрон элчиси

    25 июн, 13:39
     
     
     

    Сўнгги янгиликларга ўтиш

    Россия Афғонистон Ислом Амирлигини расман тан олди

    Дунё | 3 июл, 23:51

    Болалар билан уруш ҳақида қандай суҳбатлашиш лозим?

    Дунё | 3 июл, 23:35

    Қорақалпоғистонда фуқаронинг ёнидан 250 граммдан ортиқ опий топилди

    Ўзбекистон | 3 июл, 23:20

    “Дарё” дайжести: 3 июлнинг энг муҳим хабарлари

    Ўзбекистон | 3 июл, 23:05

    Самарқанд нўхат шўраги патентланди 

    Ўзбекистон | 3 июл, 22:50

    Дерматологдан огоҳлантириш: “Ушбу хато SPF кремнинг фойдасини йўққа чиқаради”

    Гўзаллик | 3 июл, 22:40

    АҚШда 6 млрд долларлик таълим дастурларини молиялаштириш тўхтатиб қўйилди 

    Дунё | 3 июл, 22:30

    Суперлига. “Шўртан” ўз майдонида “Қизилқум”га мағлуб бўлди

    Спорт | 3 июл, 22:26
    Daryo About Us

    «Daryo» интернет-нашрининг (Ўзбекистон матбуот ва ахборот агентлиги (ЎзМАА, ҳозирги Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлиги) томонидан 13.03.2015 йил санасида 0944-сонли гувоҳнома билан оммавий ахборот воситаси сифатида рўйхатга олинган). Матнли материалларини тўлиқ кўчириш ёки қисман иқтибос келтиришга, шунингдек, фотографик, график, аудио- ва/ёки видеоматериалларидан фойдаланишга daryo.uz сайтига гиперҳавола мавжуд бўлган ва/ёки «Daryo» интернет-нашрининг муаллифлигини кўрсатувчи ёзув илова қилинган тақдирда йўл қўйилади. Чоп этиладиган баъзи маълумотлар 18 ёшга тўлмаган фойдаланувчиларга мўлжалланмаган бўлиши мумкин. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» МЧЖ, 2013–2025

    Ёш бўйича чеклов

    Хато топдингизми? Ctrl+Enter тугмаларини босинг

    • Фойдаланиш шартлари
    • Махфийлик сиёсати
    • Реклама
    Нимани қидирамиз?

    Sign In or Register

    Хуш келибсиз!

    Тизимга киринг ёки Рўйхатдан ўтинг.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Рўйхатдан ўтинг

    Рўйхатдан ўтганмисиз? Login.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Сизга парол электрон почта орқали юборилади.

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Матнда хато топдингизми?

    ×

    Раҳмат. Биз сизнинг хабарингизни олдик ва хатони имкон қадар тезроқ тузатамиз.