• Профилга Кириш
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
O'zbekcha
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
    • USD12557.56
    • RUB159.44
    • EUR14809.13
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Тошкентда
      +40°C
      • Андижон
      • Қарши
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Фарғона
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Термиз
      • Наманган
      • Тошкент
      • Навоий
      • Тошкент вил
      • Нукус
      • Урганч
    • Daryo
      • Интернет-нашр
      • Таҳририят
      • Алоқа маълумотлари
      • Фойдаланиш шартлари
      • Махфийлик сиёсати
      • Янгиликлар архиви
    • Реклама
    • Ижтимоий тармоқлар
      • Instagram | Расмий
      • Instagram | Лайфстайл
      • Instagram | Спорт
      • Facebook | Расмий
      • OK | Расмий
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Рус тилида
      • YouTube | Daryo Глобал
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • Ўзбекистон
      • Бошқалар
      • Навоий
      • Тошкент вилояти
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Қашқадарё
      • Сурхондарё
      • Хоразм
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Наманган
      • Фарғона
      • Aндижон
      • Қорақалпоғистон
      • Тошкент ш.
      • Меҳридарё
      • Об-ҳаво
    • Марказий Осиё
      • Ўзбекистон (Маҳаллий)
      • Афгонистон
      • Қирғизистон
      • Қозоғистон
      • Туркманистон
      • Тожикистон
    • Дунё
    • Пул
      • Бизнес
      • Иқтисодиёт
      • Молия
      • Крипто
    • Маданият
      • Кино
      • Китоб
      • Мусиқа
      • Шоу-бизнес
    • Лайфстайл
      • Аёллар саҳифаси
        • Фарзанд
        • Гўзаллик
        • Карьера
        • Маслаҳатлар
        • Мода
        • Рецептлар
      • Технологиялар
        • Архитектура
        • Гаджетлар
        • Илм-фан
        • Коинот
        • Медиа
      • Авто
      • Қўзиқорин
      • Саёҳат
      • Саломатлик
      • Таълим
        • Абитуриент
        • Инглиз тилини ўрганамиз!
    • Спорт
      • Футбол
      • UFC
      • Бокс
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Коинот

    Тарихда биринчи марта «келгинди комета» расман тан олинди

    Қримлик ҳаваскор астроном Геннадий Борисов 2019 йил август ойи охирида ўзга юлдуз тизимидан Қуёш системасига кириб келган «келгинди комета»ни кашф қилган эди. Ушбу кашфиёт расман тан олинди. Шунингдек, мазкур кометага албатта кашшофнинг номи қўшиб айтиладиган бўлди (унинг расмий илмий номи C/2019 Q4 Borisov тарзида бўлади). Боз устига, Борисов кометаси яқин ойлар ичида Ерга яқин масофадан тахминан 150 миллион километр наридан учиб ўтади. Ўшанда астрономлар бу ғаройиб меҳмонга яхшироқ назар ташлаб олиш имконига эга бўлади.

    Ёдингизда бўлса, бир неча ой муқаддам астрономлар шу сингари «келгинди» осмон жисмларидан биринчисини – Оумуамуа астероидини кашф қилинган эди. Мана энди яна бир шунга ўхшаш Қуёш системасига ташқаридан келган жисм аниқланди. Бу дегани, демак бу сингари ташқи осмон жисмлари Қуёш системасига тез-тез келиб турса керак деган хулосага олиб келмоқда.

    Фото: Google Photos

    Фото: Google Photos

    Борисов кометаси шу йилнинг сўнгги ойларида Ердан еттинчи юлдуз катталигидаги ёрқин объект сифатида кўриниш билан яқинлашиб учиб ўтади. У шу қадар тез учиб келмоқдаки, Қуёшнинг улкан гравитацияси ҳам уни тутиб қола олмаслиги тайин ва шу сабабли у 2020 йилнинг дастлабки ҳафталаридаёқ Қуёшдан олислаша бошлайди. Бироқ унинг Қуёш системасини тарк этиб чиқиб кетиши учун минг йилга яқин вақт кетади барибир. Кашфиёт ҳақида Халқаро астрономия иттифоқига қарашли ташкилотлардан бири – Митти сайёралар маркази (MPC – Minor Planet Center) расмий ахборот берган.

    Қизиғи шундаки, кометани кашф қилган шахс – Геннадий Борисов аслида ҳаваскор астроном холос. У Штернберг номидаги Давлат астрономия институтида муҳандис бўлиб ишлайди. Астрономия институтида ишлагандан кейин албатта жараёнга қизиқиб, аралашиб юрса керак-да. Маълум қилинишича, Борисов шу чоққача еттита оддий, «ўзимизники» бўлган кометани кашф қилган эди; шу йилнинг 30 август санасида эса унга яна бир бора омад кулиб боқди. Шу туни Борисов қачонлардир ўзи қўлбола ясаган 65 сантиметрли кичикроқ телескоп воситасида ғайриоддий параметрлар билан ҳаракатланаётган ғалати кометани кўриб қолган.

    Унинг ғалатилиги шундаки, комета Қуёшга нисбатан ниҳоятда тез ҳаракатланмоқда. Чунончи, бир неча мустақил астрономлар томонидан ҳисобланган тезлик сониясига 30,5 километр қийматни тақдим этган! Қолаверса, комета орбитаси эксцентриситети шу қадар чўзинчоқки, унинг қиймати учдан катта экани айтилмоқда. Шу чоққача Қуёш системасидаги бизга маълум осмон жисмларининг эксцентриситети 1,2 дан ортмаган.

    Орбита эксцентриситети шундай тушунчаки, у мазкур орбитанинг конус кесими сифатидаги шакли идеал айланадан қанчалик фарқ қилишини кўрсатади. Агар муайян осмон жисмининг орбита эксцентриситети нолга тенг бўлса, демак у идеал айлана бўйлаб ҳаракатланади; агар эксцентриситет қиймати нолдан катта ва бирдан кичик бўлганида, осмон жисми Қуёш атрофида эллипс шаклидаги орбита бўйлаб ҳаракатланади. Бунда эксцентриситет қиймати қанчалик бирга яқинлашгани сайин орбита эллипси шунчалик чўзинчоқ, овал шаклига кириб боради. Эксцентриситет бирдан ортиши билан осмон жисмининг орбитаси берк контур бўлмай қолади ва аввалига параболик (эксцентриситет бир бўлганда) ва кейин гиперболик (бирдан юқори ҳар қандай қийматда) кўринишга келади. Эксцентриситет қиймати чексизликка интилгани сари жисм орбитаси тўғри чизиққа айланиб боради. Шунга мувофиқ, эксцентриситети бирда катта бўлган ҳар қандай жисм эртами-кечми Қуёш тизимини тарк этиб чиқиб кетиши тайин демакдир. Бироқ бунинг учун жисм тезлиги ҳам етарли бўлиши лозим. Физикадан яхши хабардор кишилар дарҳол фаҳмлашганидек, «етарли тезлик» бу учинчи космик тезлик, яъни 16,4 километр/сония бўлиши керак. Шундан паст тезликда учаётган ҳар қандай жисмини охир-оқибат Қуёш гравитацияси тутиб олади ва унинг эксцентриситети албатта бирдан пасаяди.

    Борисов кометасидан аввал эксцентриситети бирдан катта бўлган атиги иккита осмон жисми фанга маълум эди. Уларнинг дастлабкиси 1980 йилда кашф қилинган C/1980 E1 (Bowel) кометаси бўлиб, у 1,057 эксцентриситетга эга. Шунга қарамай, у Қуёш тизимининг оддий, ички кометасидир. 80-йилларда уни кузатган астрономлар мазкур комета қандай қилиб бунақа катта эксцентриситетга эга бўлиб қолганини аниқлаган. Маълум бўлишича, у Юпитер яқинидан учиб ўтаётганида олган қўшимча тезланиш эвазига тезлигини 23 километр/сониягача етказиб олган ва энди Қуёш системасини тарк этиш йўналишига эга траектория ҳосил қилиб олган.

    Эксцентриситети бирдан катта бўлган иккинчи объект албатта ўша Оумуамуа юлдузлараро астероиди бўлиб, у ўтган йили кашф қилинганидан кўпчилик бохабар бўлса керак. Оумуамуа 1,2 эксцентриситетга ва 26,33 километр/сония тезликка эга. Оумуамуа шунчаки Қуёш системаси ичидан учиб ўтиб кетмоқда.

    C/2019 Q4 (Борисов) кометаси эса Оумуамуа астероидидан сезиларли даражада катта бўлган тезлиги билан фарқланиб турибди. Боз устига, унинг думи мавжуд ва демак ундан газларнинг фаол равишда сочилиши рўй бермоқда. Шу сингари ғалати параметрлари туфайли Халқаро астрономия иттифоқи ушбу кометани тан олишга аввалига шошилмади ва ҳаваскор астроном Борисовнинг ҳисоб-китобларини бутун жаҳон бўйлаб яна бошқа ўнлаб мустақил астрономлар орқали қайтадан текширтириб чиқди. Олинган натижалар ҳаққоний эканлигини кузатувлар ҳам далиллади ва хатолик эҳтимолини барча мустақил экспертлар истисно қилди. Шундан сўнг 2019 йилнинг 12 сентябрь куни тарихда биринчи марта «келгинди комета» аниқлангани расман эътироф этилди.

    13.09.2019, 08:41   Изоҳ (0)   26387
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Изоҳ (0)

    Кириш
    Жавоб қолдиринг Бекор қилиш

    Мавзуга доир

    Ҳиндистон Ой юзасига қўниш чоғи йўқолган қурилмасини топди

    09.09.2019, 08:40

    Ҳиндистон ўз космик аппаратини Ойга қўндира олмади

    07.09.2019, 21:39

    Қора туйнукни суратга олганлар 3 млн доллар мукофотни қўлга киритди

    06.09.2019, 10:14

    Ерга бир вақтнинг ўзида иккита катта астероид яқинлашиб келмоқда

    28.08.2019, 07:18

    Hubble космик телескопи минглаб юлдузлар тўпламини суратга олди (фото)

    24.08.2019, 12:50

    Илон Маскнинг Tesla Roadster спорткари Қуёш атрофини айланиб чиқди

    19.08.2019, 11:08
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Сизнинг муаммоингиз ечими


    SonetUzStyle – ижодий контент учун Kia Sonet совға қиламиз


    Ҳудудий электр тармоқлари” АЖ Fitch Ratings агентлигининг халқаро кредит рейтингини “BB, барқарор” даражасига оширди


    Фарғона вилоятида мўл ҳосил: фермерлар 95 центнердан ортиқ ғалла етиштирди 


    “АлоқаБанк” ёшлар билан ишлашга оид дастурларни кенгайтирмоқда


    Инфляция ва жамғармалар: Нега пул ўз қийматини йўқотади?


    Смарт Business ва UZCARD Фарғона тадбиркорлари учун янги имкониятлар эшигини очмоқда 


    Kapitalbank инвестициялари – Ўзбекистон ёшлари келажагига сармоя


    Фақат текширилган фойдаланувчилар: нима учун тўлов иловалари  шахсни тасдиқлашни сўрайди


    Fitch Kapitalbankнинг рейтингини "Ижобий" прогноз билан тасдиқлади


    Имзодан Engelberg премиум ромлари ҳашаматликнинг тимсолидир


    “Ўзбекгидроэнерго” АЖнинг халқаро кредит рейтинги ББ (барқарор) даражасига кўтарилди


    NRG Uzbekistan замонавий ва кенг мажмуа — Мафтун Макон турар жой мавзесини қуриш бўйича улкан лойиҳани амалга оширмоқда


    Fitch Ratings “Бизнесни ривожлантириш банки” АТБ кредит рейтингини оширди 


    NRG Uzbekistan 60 гектар майдонда "шаҳар ичида шаҳар" кенг кўламли турар-жой лойиҳасини ишга туширмоқда


    HONOR илҳомлантирувчи AI технологияларга эга HONOR 400 сериясини тақдим этди

     

    Тавсия этамиз

    СССРнинг қўшни давлатга босқини тарихи: Афғонистонда ёдгорлик ўрнатилган ягона совет аскари ким эди?

    5 июл, 15:22

    “Эришиб бўлмайдиган балл белгилангани йўқ” — “Эл-юрт умиди” жамғармаси ижрочи директори

    4 июл, 22:11

    “АҚШ ўйиндан чиқмоқчи”. Украина Қўшма Штатлар ёрдамисиз қаергача бора олади?

    4 июл, 19:55

    Исроил АҚШга ҳужум қилган кун: ўнлаб америкаликларни ўлдириш бу англашилмовчилик эдими ёки фитна?

    2 июл, 19:45
     
     
     

    Сўнгги янгиликларга ўтиш

    Яшил энергияга зарба: Трамп янги қонун билан имтиёзларни бекор қилди

    Дунё | 5 июл, 18:00

    Тошкентда 33 ёшли аёлни фоҳишалик учун Москвага жўнатаётган шахс ушланди

    Ўзбекистон | 5 июл, 17:50

    Наманганда газ тармоғига ўғринча уланиб олган боғ эгаси давлатга 1,4 млрд сўм зарар етказди

    Ўзбекистон | 5 июл, 17:00

    “Ливерпуль” Жотанинг оиласига футболчи билан тузилган шартнома бўйича маош тўлаб боради

    Спорт | 5 июл, 16:53

    Ўзбекистонда 6 июль куни ҳаво ҳарорати 45 даражагача кўтарилади

    Ўзбекистон | 5 июл, 16:40

    Европа мамлакатлари Исроилга нисбатан санкциялар жорий қилиши мумкин — Bloomberg

    Дунё | 5 июл, 16:10

    СССРнинг қўшни давлатга босқини тарихи: Афғонистонда ёдгорлик ўрнатилган ягона совет аскари ким эди?

    Дунё | 5 июл, 15:22

    Украина ва Россия ўртасида ҳарбий асирлар алмашинуви ўтказилди

    Дунё | 5 июл, 14:47
    Daryo About Us

    «Daryo» интернет-нашрининг (Ўзбекистон матбуот ва ахборот агентлиги (ЎзМАА, ҳозирги Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлиги) томонидан 13.03.2015 йил санасида 0944-сонли гувоҳнома билан оммавий ахборот воситаси сифатида рўйхатга олинган). Матнли материалларини тўлиқ кўчириш ёки қисман иқтибос келтиришга, шунингдек, фотографик, график, аудио- ва/ёки видеоматериалларидан фойдаланишга daryo.uz сайтига гиперҳавола мавжуд бўлган ва/ёки «Daryo» интернет-нашрининг муаллифлигини кўрсатувчи ёзув илова қилинган тақдирда йўл қўйилади. Чоп этиладиган баъзи маълумотлар 18 ёшга тўлмаган фойдаланувчиларга мўлжалланмаган бўлиши мумкин. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» МЧЖ, 2013–2025

    Ёш бўйича чеклов

    Хато топдингизми? Ctrl+Enter тугмаларини босинг

    • Фойдаланиш шартлари
    • Махфийлик сиёсати
    • Реклама
    Нимани қидирамиз?

    Sign In or Register

    Хуш келибсиз!

    Тизимга киринг ёки Рўйхатдан ўтинг.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Рўйхатдан ўтинг

    Рўйхатдан ўтганмисиз? Login.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Сизга парол электрон почта орқали юборилади.

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Матнда хато топдингизми?

    ×

    Раҳмат. Биз сизнинг хабарингизни олдик ва хатони имкон қадар тезроқ тузатамиз.