• Профилга Кириш
  • 1751972643_633.png 1751972643_245.png 1751959824_218.svg 1751959824_520.svg

  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
O'zbekcha
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
    • USD12634.34
    • RUB162.37
    • EUR14821.34
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Тошкентда
      +23°C
      • Андижон
      • Қарши
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Фарғона
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Термиз
      • Наманган
      • Тошкент
      • Навоий
      • Тошкент вил
      • Нукус
      • Урганч
    • Daryo
      • Интернет-нашр
      • Таҳририят
      • Алоқа маълумотлари
      • Фойдаланиш шартлари
      • Махфийлик сиёсати
      • Янгиликлар архиви
    • Реклама
    • Ижтимоий тармоқлар
      • Instagram | Расмий
      • Instagram | Лайфстайл
      • Instagram | Спорт
      • Facebook | Расмий
      • OK | Расмий
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Рус тилида
      • YouTube | Daryo Глобал
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • Ўзбекистон
      • Бошқалар
      • Навоий
      • Тошкент вилояти
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Қашқадарё
      • Сурхондарё
      • Хоразм
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Наманган
      • Фарғона
      • Aндижон
      • Қорақалпоғистон
      • Тошкент ш.
      • Меҳридарё
      • Об-ҳаво
    • Марказий Осиё
      • Ўзбекистон (Маҳаллий)
      • Афгонистон
      • Қирғизистон
      • Қозоғистон
      • Туркманистон
      • Тожикистон
    • Дунё
    • Пул
      • Бизнес
      • Иқтисодиёт
      • Молия
      • Крипто
    • Маданият
      • Кино
      • Китоб
      • Мусиқа
      • Шоу-бизнес
    • Лайфстайл
      • Аёллар саҳифаси
        • Фарзанд
        • Гўзаллик
        • Карьера
        • Маслаҳатлар
        • Мода
        • Рецептлар
      • Технологиялар
        • Архитектура
        • Гаджетлар
        • Илм-фан
        • Коинот
        • Медиа
      • Авто
      • Қўзиқорин
      • Саёҳат
      • Саломатлик
      • Таълим
        • Абитуриент
        • Инглиз тилини ўрганамиз!
    • Спорт
      • Футбол
      • UFC
      • Бокс
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Коинот

    Тарихда биринчи марта «келгинди комета» расман тан олинди

    Қримлик ҳаваскор астроном Геннадий Борисов 2019 йил август ойи охирида ўзга юлдуз тизимидан Қуёш системасига кириб келган «келгинди комета»ни кашф қилган эди. Ушбу кашфиёт расман тан олинди. Шунингдек, мазкур кометага албатта кашшофнинг номи қўшиб айтиладиган бўлди (унинг расмий илмий номи C/2019 Q4 Borisov тарзида бўлади). Боз устига, Борисов кометаси яқин ойлар ичида Ерга яқин масофадан тахминан 150 миллион километр наридан учиб ўтади. Ўшанда астрономлар бу ғаройиб меҳмонга яхшироқ назар ташлаб олиш имконига эга бўлади.

    Ёдингизда бўлса, бир неча ой муқаддам астрономлар шу сингари «келгинди» осмон жисмларидан биринчисини – Оумуамуа астероидини кашф қилинган эди. Мана энди яна бир шунга ўхшаш Қуёш системасига ташқаридан келган жисм аниқланди. Бу дегани, демак бу сингари ташқи осмон жисмлари Қуёш системасига тез-тез келиб турса керак деган хулосага олиб келмоқда.

    Фото: Google Photos

    Фото: Google Photos

    Борисов кометаси шу йилнинг сўнгги ойларида Ердан еттинчи юлдуз катталигидаги ёрқин объект сифатида кўриниш билан яқинлашиб учиб ўтади. У шу қадар тез учиб келмоқдаки, Қуёшнинг улкан гравитацияси ҳам уни тутиб қола олмаслиги тайин ва шу сабабли у 2020 йилнинг дастлабки ҳафталаридаёқ Қуёшдан олислаша бошлайди. Бироқ унинг Қуёш системасини тарк этиб чиқиб кетиши учун минг йилга яқин вақт кетади барибир. Кашфиёт ҳақида Халқаро астрономия иттифоқига қарашли ташкилотлардан бири – Митти сайёралар маркази (MPC – Minor Planet Center) расмий ахборот берган.

    Қизиғи шундаки, кометани кашф қилган шахс – Геннадий Борисов аслида ҳаваскор астроном холос. У Штернберг номидаги Давлат астрономия институтида муҳандис бўлиб ишлайди. Астрономия институтида ишлагандан кейин албатта жараёнга қизиқиб, аралашиб юрса керак-да. Маълум қилинишича, Борисов шу чоққача еттита оддий, «ўзимизники» бўлган кометани кашф қилган эди; шу йилнинг 30 август санасида эса унга яна бир бора омад кулиб боқди. Шу туни Борисов қачонлардир ўзи қўлбола ясаган 65 сантиметрли кичикроқ телескоп воситасида ғайриоддий параметрлар билан ҳаракатланаётган ғалати кометани кўриб қолган.

    Унинг ғалатилиги шундаки, комета Қуёшга нисбатан ниҳоятда тез ҳаракатланмоқда. Чунончи, бир неча мустақил астрономлар томонидан ҳисобланган тезлик сониясига 30,5 километр қийматни тақдим этган! Қолаверса, комета орбитаси эксцентриситети шу қадар чўзинчоқки, унинг қиймати учдан катта экани айтилмоқда. Шу чоққача Қуёш системасидаги бизга маълум осмон жисмларининг эксцентриситети 1,2 дан ортмаган.

    Орбита эксцентриситети шундай тушунчаки, у мазкур орбитанинг конус кесими сифатидаги шакли идеал айланадан қанчалик фарқ қилишини кўрсатади. Агар муайян осмон жисмининг орбита эксцентриситети нолга тенг бўлса, демак у идеал айлана бўйлаб ҳаракатланади; агар эксцентриситет қиймати нолдан катта ва бирдан кичик бўлганида, осмон жисми Қуёш атрофида эллипс шаклидаги орбита бўйлаб ҳаракатланади. Бунда эксцентриситет қиймати қанчалик бирга яқинлашгани сайин орбита эллипси шунчалик чўзинчоқ, овал шаклига кириб боради. Эксцентриситет бирдан ортиши билан осмон жисмининг орбитаси берк контур бўлмай қолади ва аввалига параболик (эксцентриситет бир бўлганда) ва кейин гиперболик (бирдан юқори ҳар қандай қийматда) кўринишга келади. Эксцентриситет қиймати чексизликка интилгани сари жисм орбитаси тўғри чизиққа айланиб боради. Шунга мувофиқ, эксцентриситети бирда катта бўлган ҳар қандай жисм эртами-кечми Қуёш тизимини тарк этиб чиқиб кетиши тайин демакдир. Бироқ бунинг учун жисм тезлиги ҳам етарли бўлиши лозим. Физикадан яхши хабардор кишилар дарҳол фаҳмлашганидек, «етарли тезлик» бу учинчи космик тезлик, яъни 16,4 километр/сония бўлиши керак. Шундан паст тезликда учаётган ҳар қандай жисмини охир-оқибат Қуёш гравитацияси тутиб олади ва унинг эксцентриситети албатта бирдан пасаяди.

    Борисов кометасидан аввал эксцентриситети бирдан катта бўлган атиги иккита осмон жисми фанга маълум эди. Уларнинг дастлабкиси 1980 йилда кашф қилинган C/1980 E1 (Bowel) кометаси бўлиб, у 1,057 эксцентриситетга эга. Шунга қарамай, у Қуёш тизимининг оддий, ички кометасидир. 80-йилларда уни кузатган астрономлар мазкур комета қандай қилиб бунақа катта эксцентриситетга эга бўлиб қолганини аниқлаган. Маълум бўлишича, у Юпитер яқинидан учиб ўтаётганида олган қўшимча тезланиш эвазига тезлигини 23 километр/сониягача етказиб олган ва энди Қуёш системасини тарк этиш йўналишига эга траектория ҳосил қилиб олган.

    Эксцентриситети бирдан катта бўлган иккинчи объект албатта ўша Оумуамуа юлдузлараро астероиди бўлиб, у ўтган йили кашф қилинганидан кўпчилик бохабар бўлса керак. Оумуамуа 1,2 эксцентриситетга ва 26,33 километр/сония тезликка эга. Оумуамуа шунчаки Қуёш системаси ичидан учиб ўтиб кетмоқда.

    C/2019 Q4 (Борисов) кометаси эса Оумуамуа астероидидан сезиларли даражада катта бўлган тезлиги билан фарқланиб турибди. Боз устига, унинг думи мавжуд ва демак ундан газларнинг фаол равишда сочилиши рўй бермоқда. Шу сингари ғалати параметрлари туфайли Халқаро астрономия иттифоқи ушбу кометани тан олишга аввалига шошилмади ва ҳаваскор астроном Борисовнинг ҳисоб-китобларини бутун жаҳон бўйлаб яна бошқа ўнлаб мустақил астрономлар орқали қайтадан текширтириб чиқди. Олинган натижалар ҳаққоний эканлигини кузатувлар ҳам далиллади ва хатолик эҳтимолини барча мустақил экспертлар истисно қилди. Шундан сўнг 2019 йилнинг 12 сентябрь куни тарихда биринчи марта «келгинди комета» аниқлангани расман эътироф этилди.

    13.09.2019, 08:41   Изоҳ (0)   26403
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Изоҳ (0)

    Кириш
    Жавоб қолдиринг Бекор қилиш

    Мавзуга доир

    Ҳиндистон Ой юзасига қўниш чоғи йўқолган қурилмасини топди

    09.09.2019, 08:40

    Ҳиндистон ўз космик аппаратини Ойга қўндира олмади

    07.09.2019, 21:39

    Қора туйнукни суратга олганлар 3 млн доллар мукофотни қўлга киритди

    06.09.2019, 10:14

    Ерга бир вақтнинг ўзида иккита катта астероид яқинлашиб келмоқда

    28.08.2019, 07:18

    Hubble космик телескопи минглаб юлдузлар тўпламини суратга олди (фото)

    24.08.2019, 12:50

    Илон Маскнинг Tesla Roadster спорткари Қуёш атрофини айланиб чиқди

    19.08.2019, 11:08
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Сизнинг муаммоингиз ечими


    Ичкаридан назар: Imzo фабрикаси қандай ишлайди?


    Central Asian University RUR ва THE Impact Rankings 2025 халқаро рейтингларида ўз мавқеини мустаҳкамламоқда


    Beeline Uzbekistan ҳудудларда рақамли ривожланишни жадаллаштирмоқда


    InfinBANK’дан VISA картаси энди Swoo Pay иловасида


    Kia Ўзбекистон бозорини эгалламоқда: 2025 йилнинг биринчи ярмида рекорд даражадаги сотувлар


    Ўзбекистонда янгиланган HAVAL H6 расман ишга туширилди


    Чиқим ва кирим: назорат сари илк қадам


    Ўзбекистон Миллий банки халқаро капитал бозорида 400 млн АҚШ долларлик облигацияларни муваффақиятли жойлаштирди


    “КАФОЛАТ суғурта компанияси” АЖнинг молиявий барқарорлик рейтинги “Fitch Ratings” томонидан “Ижобий” прогнози билан “Б+” даражасида тасдиқланди


    Нео Insurance — суғурта бозоридаги рақамли ўзгаришларнинг 2 йиллик натижаси 


    Centrum Air 25 июлдан Тошкент — Сеул тўғридан-тўғри рейсларини бошлайди 


    BI Sad’O Business лойиҳасида очиқ эшиклар куни бўлиб ўтди ва ЧИЛЛА акцияси бошланди


    Ипак Йўли Банкдан Tradeloan: халқаро битимларни молиялаштириш


    Туризмдаги трендлар 2025: Хитойда Марказий Осиёга – Қозоғистон, Ўзбекистон, Қирғизистонга қизиқиш ўсмоқда


    Ипотекага хонадон, совға сифатида эса — омборхона!

     

    Тавсия этамиз

    Кремль соясидаги жумбоқлар: сирли равишда вафот этган россиялик тадбиркор ва амалдорлар

    10 июл, 20:40

    Исроилнинг Ғазодаги қирғини ягона эмас: Инсоният тарихидаги энг йирик геноцидлар қандай содир бўлганди?

    10 июл, 19:12

    Patriot: Исроил воз кечган, Украина эса кўпроғига эга чиқишни истаётган ярим асpлик тизим ҳақида нималар маълум?

    8 июл, 20:45

    “Ўлим шарбати”: СССРда Сталиндан сўнг иккинчи қудратли шахс номи берилган қурол қандай пайдо бўлганди?

    6 июл, 15:23
     
     
     

    Сўнгги янгиликларга ўтиш

    АҚШда Трампга қарши терговларга ёрдам берган ходимлар ишдан бўшатилди

    Дунё | 12 июл, 23:50

    “Ҳеч кимдан қўрқмайман” — Тошкентда тадбиркор болалар майдонини эгаллаб олди, аҳоли норози

    Ўзбекистон | 12 июл, 23:37

    “Барча заправкаларда электр қувватлагичлар ўрнатилади” — транспорт вазири Илҳом Маҳкамов

    Ўзбекистон | 12 июл, 23:27

    Ҳиндистонда россиялик аёл икки боласи билан чангалзорда яшаётгани аниқланди

    Дунё | 12 июл, 23:10

    Аббосбек Файзуллаев ва “ЦСКА” — Россия Суперкубоги соҳиби (видео)

    Спорт | 12 июл, 22:42

    Францияда Янги Каледония номли янги давлат тузиш тўғрисида битим имзоланди

    Дунё | 12 июл, 22:35

    Сунъий интеллект орқали ҳаётингизни осонлаштиришнинг 9 та усули

    Лайфстайл | 12 июл, 22:00

    Дональд Трамп Клублар ўртасидаги ЖЧ финалида қатнашади

    Спорт | 12 июл, 21:35
    Daryo About Us

    «Daryo» интернет-нашрининг (Ўзбекистон матбуот ва ахборот агентлиги (ЎзМАА, ҳозирги Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлиги) томонидан 13.03.2015 йил санасида 0944-сонли гувоҳнома билан оммавий ахборот воситаси сифатида рўйхатга олинган). Матнли материалларини тўлиқ кўчириш ёки қисман иқтибос келтиришга, шунингдек, фотографик, график, аудио- ва/ёки видеоматериалларидан фойдаланишга daryo.uz сайтига гиперҳавола мавжуд бўлган ва/ёки «Daryo» интернет-нашрининг муаллифлигини кўрсатувчи ёзув илова қилинган тақдирда йўл қўйилади. Чоп этиладиган баъзи маълумотлар 18 ёшга тўлмаган фойдаланувчиларга мўлжалланмаган бўлиши мумкин. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» МЧЖ, 2013–2025

    Ёш бўйича чеклов

    Хато топдингизми? Ctrl+Enter тугмаларини босинг

    • Фойдаланиш шартлари
    • Махфийлик сиёсати
    • Реклама
    Нимани қидирамиз?

    Sign In or Register

    Хуш келибсиз!

    Тизимга киринг ёки Рўйхатдан ўтинг.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Рўйхатдан ўтинг

    Рўйхатдан ўтганмисиз? Login.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Сизга парол электрон почта орқали юборилади.

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Матнда хато топдингизми?

    ×

    Раҳмат. Биз сизнинг хабарингизни олдик ва хатони имкон қадар тезроқ тузатамиз.