Ўзбекистонда айрим ҳокимларнинг энг катта дарди «снос» бўлиб турган бир пайтда ривожланган мамлакатлар лидерлари барча соҳалар забт этилган янги дунёни англашга бел боғлаган. Сиёсий фанлар доктори Отабек Ҳасанов Американинг Стенфорд университети профессори, Жанубий Корея электрон ҳукумати маркази раҳбари профессор Ким Сон Ик билан шу мавзуда – бугун ва келажак лидерлари ҳақида яхши суҳбат қурибди.
Отабек Ҳасанов Жанубий Корея пойтахти Сеулдан тайёрлаган интервьюсини «Дарё» ўқувчиларига ҳам илинди.
Бугунги лидерлар ва келажак лидерлар ўртасида қандай фарқ бор?
Ишончим комилки, бугун ва келажак лидерлари орасида катта фарқ мавжуд бўлади. Фикримча, энг муҳим нарса – турли муносабатлар ва турли истиқболли натижаларга эришиш. Турли истиқболлар дегани ҳар бир нарсани турли нигоҳда кўришдир. Масалан, биз ҳозир рақамли дунёда яшамоқдамиз. Рақамли, яъни деталлашган дунё деганда нимани тушунамиз? Биз тушунишимиз керакки, бу тармоқли дунё ёки барча жабҳалари забт этилган дунёдир. Бу нима дегани. Ўйлайманки, биринчи галда биз янги дунёнинг нималигини тўғри англаб олишимиз зарур.
Давлат хизматчиси учун муҳими шундаки, давлат хизматчиси дунёни барча жабҳаларда забт этиш фалсафасида жуда заифдир. Аввалари давлат хизматчиси фуқароларга қараганда жуда катта кучга эга бўлган. Аммо ҳозирги вақтда вазият кескин ўзгарди. Буни биз фуқаролар давлат хизматчисига қараганда кўпроқ ваколат берилганида кўра оламиз. Энг муҳими, фуқароларга устунлик берилгани биринчи галда ҳеч қандай анъанавий бюрократик тўсиқларсиз бўлганидир.
Олдинроқ айтганимдек, XXI аср лидерлари шуни билиши лозимки, биз янги дунёда яшамоқдамиз, бу деталлашган, тармоқли ва барча соҳалари забт этилган дунёдир. Янги лидерлар янги дунёнинг маъносини англаши шарт. Бу XXI аср лидери бўлишдаги энг биринчи, муҳим қадам, бошқача қилиб айтганда калитдир.
Оддий мисол сизга, авваллари фуқароларга умумий кўринишдаги хизматлар кўрсатилган. Яшаб турган туманига йўл қуриб бердингиз, бўлди. Бугун эса ҳар бир элементга эътибор қаратишингиз лозим, яъни фуқаро паспорт олиш жараёни ҳам унга қулай шаклда бўлиши керак. Бунда келажак лидерлари олдига катта вазифалар қўйилади. Яъни фуқароларга хизмат кўрсатишни доим соддалаштириб бориш ва янги қулайликларни ишлаш чиқишдан иборат бўлади.
Давлат хизматчисига ижодий муҳит керак
Инновацион ғоя креатив, яъни ижодий фикрлашдан келиб чиқади. Шундай қилиб, инновацион фаоллик учун ҳукумат лидерлари ижодкор бўлмоғи лозим.
Креативлик ҳамда ижодкорликнинг асл мазмуни қандай?
Умумий қилиб айтганда, креативлик кичик янги компаниялардан бошланади. Бу компаниялар эски анъанавий компаниялар билан солиштирганда фарқли истиқболга эгалиги билан ажралиб туради. Бу компаниялар янгича – ижодкорона фикрлай олади.
Ижодкорона ёки креатив фикрлаш АҚШдаги Кремний водийсидан бошланган. Бу ерда метаболик фикрлаш ёки ўзаро фикрлашиш жуда муҳим саналади. Давлат хизматчисига ижодий фикрлаш учун керакли атроф муҳитни шакллантиришимиз керак. Ишонаманки, давлат хизматчиси ижодкорона фикрлаши учун биринчи галда ўз миллий фалсафамизни ва қарашларимизни яратишимиз керак. Бу фалсафа янгича авангард ғояларга олиб келиши керак.
Фуқароларни кўпчилиги ушбу янги ғояларни илгари сурадиган сиёсатни хоҳлайди. Янги инноватив фаолликни яратиш учун ижодкорона фикрлайдиган ёндашув керак. Масалан, Ўзбекистонда фуқароларга хизмат кўрсатиш учун махсус жойлар мавжуд, лекин ушбу хизматдан баъзилар мамнун бўлмаслиги мумкин. Эсдан чиқмаслиги керакки, фуқаролар ижодкорона фикрлаши учун танловли ёндашув лозим, яъни фуқароларга хизмат кўрсатишни универсал хизматга айлантиришимиз керак, бу универсал хизматлар жамиятнинг барча қатламини қамраб олиши зарур. Бу бошланғич асосий юришдир.
Менимча, ҳозирги кунга қадар фуқароларга хизмат кўрсатишдан фақатгина камчилик қатлам вакиллари фойдаланган. Мисол учун, агар бир бой инсон касал бўлса, фақат 10 фоизи хорижга даволаниш учун чиқиши мумкин. Бу ҳақда ўйлашимиз лозим. Ҳар қандай универсал ғоясиз, хизматларсиз фуқароларга керакли хизматни кўрсата олмаймиз. Энг муҳими, бу оддий фуқароларга керакли хизматларни кўрсатадиган жараённи яратиш яхшилаш ва умумлаштиришдир. Бу жуда муҳим жараёндир. Менимча, ҳукуматингизнинг вазифаси келажакда шундай фуқароларга универсал хизматларни шакллантиришдан ва яхшилашдан иборатдир.
Келажак ҳукумати ҳақида...
Биз ҳозир очиқ ёки электрон тармоқли бир замонда, бошқа сўз билан айтганда, ақлли дунёда яшаймиз, смартфонларни ишлатамиз. Келажакдаги ҳукуматни қандай таърифлаш мумкин? Келажакдаги ҳукумат инсон табиатига асосланган бўлиши керак.
Инсон – иррационал бир мавжудот. Шунга қарамай, ҳеч бир инсон бошқанинг измида бўлишни истамайди, бошқалар билан рақобатлашишни ёқтирмайди. Биз инсон табиатини ўрганишимиз керак. Келажакдаги ҳукумат инсон табиатига эътибор қаратиши лозим.
Мисол учун, Стив Жобс, Apple компаниясида яхши нарсаларни ихтиро қилган. Мисол учун, Ипад – мп3 форматидаги мусиқани эшитишга мослашган, ўртасида «босиш» тугмаси бор жуда оддий айлана ускуна ихтиро этган. Бу жуда содда ва, энг муҳими, Жобснинг фикрича, одамлар оддий нарсаларни ёқтиради.
Фикримча, ҳукумат ҳам шу оддий концепция каби бўлиши керак. Келажакда инсон табиатига асосланган ҳукумат шундай бўлиши керак. Инсон табиатига асосланган сиёсат фуқароларга хизмат кўрсатиши лозим ва бундай сиёсат яратиш учун инсон капиталига катта эътиборимиз қаратишимиз керак бўлади.
Изоҳ (0)