ЎзА тарих фанлари доктори, профессор Азамат Зиёнинг давлат тили билан боғлиқ мулоҳазаларни эълон қилишини билдирди.
Қуйида улардан олинган айрим иқтибослар билан танишишингиз мумкин:
Сериал, «Bravo», мажбурий меҳнат, уйлар бузилиши ва яна аллақанча мавзуда куюниб-чираниб ётамиз, бироқ нега миллат учун тенгсиз зеб-зийнат — ўз тилимиз ҳақида заррача қайғурмаймиз?
Баъзан «қўрқинчли» ўйга ҳам борамиз: «Давлат тили ҳақида»ги қонун билан боғлиқ ҳамма машмашалар ва унинг «кучга кириши» шунчаки бир сиёсат бўлмаганмикан? Ҳокимият учун курашаётган томонлар қўлида бир ол байроқ вазифасини ўтамаганмикан?
Ўзбек тили расмий тил бўлди, лекин жонли жараён сифатида қаддини тиклай ололгани, ривожланаётгани йўқ.
Тил қаддини тиклаши, жони узилмаслиги учун нималар қилишимиз керак?
Ҳар қандай бойлик қўриқлашга муҳтож бўлганидек, тил бойлигининг ҳам қўриқчилари бўлиши лозим. Айниқса, электрон оммавий ахборот воситаларидан қўриқлаш керак уни.
Ҳозирча рус тилидаги манбалардан фойдаланиш, сўзлашув, ёзишмаларни мазкур тил қоидалари бўйича тузиш билан боғлиқ «қовун туширишлар»ни танқид қилмоқдамиз. Агар бугун этагимизни йиғиштириб олмасак, орадан кўп ҳам ўтмай, мазкур жараён инглизча манбалар ва қоидалар негизида гап тузиш касаллиги билан боғланиб кетиши муқаррардир.
Бир ўйин шарҳи ичида у шарҳловчи давлат тили қонунчилигини неча марта бузади? Қоида бузгани учун футболчи жазо олади, аммо шарҳловчи-чи?
Тошкентча давраларда адабий тилда сўзлашсанг, масалан, минут, секунд эмас, дақиқа, сония десанг, эшитганлар оғзининг суви қочгани, истеҳзо аралаш энсаси қотганини кўрасан, тил қоидаларига мос гапирсанг, атрофингдагиларга эриш туюлаётганини сезиб турасан...
Хўш, биз зиёлилар ўтган ўттиз йилда тил масаласида бирон хайрли юмушни бажардикми? Йўқ! Ҳали ҳам марсоход, лунаход деб ёзиб юрибмиз («юрткезар»ни эслаган ҳолда марскезар, ойкезар десак бўлади-ку!).
1989 йили қайси тилни давлат тили қилмоқчи бўлгандик, ўшанда тилимизнинг аҳволи қандай эди? Бугун қайси тилни узил-кесил лотин алифбосига ўтказмоқчимиз ёки айримлар хато истаётганидек, кирилда қолдирмоқчимиз? Қоидалари емирилиб, бузилиб бораётган, товуш-ҳарф уйғунлигига риоя этилмаётган, луғати «босқинчи» сўзларга дош беролмаётган, қўриқчию усталари билимсиз ва кучсиз бўлган тилними? Ана шундай аянчли аҳвол — «касал» тилимизга мукаммал лотин алифбоимиздан тўн бичиб, бу ёғига яна карнай-сурнайлар товуши остида кетаверамизми?
Бугун адабиётнинг таъсири кўкка совурилмоқда. Шу кетишда, адабий тил тушунарсиз ва ўнғайсиз бўлиб қолиши ҳеч гапмас (буни ижтимоий тармоқлардаги ўзига хос ўзбек тили мисолида яққол кўриш мумкин)! Кейин эса навбат мафкура ва маънавиятга келади.
Мустамлака босқичи ўз йўлига ва тушунарли, аммо мустақиллик даврида ҳам ўз тили ва адабиётини зарур даражада эгалламаган бутун бир авлод ва қатламларни етиштириб қўйдик.
Изоҳ (0)