Қонун устуворлигини таъминлаш, қонунга итоаткор шахсни тарбиялаш кўп жиҳатдан ҳуқуқий таълим тизими ва аҳолининг ҳуқуқий маданият даражасига боғлиқдир, дейилади Адлия вазирлиги хабарида.
Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги томонидан мактаб, академик лицей ва касб ҳунар коллежларида ўтилаётган ҳуқуқий фанларнинг ўқув дастурлари ҳамда дарслик сифатида тавсия этилган 2014 йилда чоп этилган 8-синфларга мўлжалланган «Ўзбекистон давлати ва ҳуқуқи асослари», 2014 йилда чоп этилган 9-синф учун «Конституциявий ҳуқуқ асослари», 2017 йилда чоп этилган 10-синфларга мўлжалланган «Давлат ва ҳуқуқ асослари» ва шу номдаги 2018 йилда чоп этилган 11-синф ўқувчилари учун адабиётларининг мазмуни ҳуқуқий таълимга қўйилаётган талаблар асосида ўрганилди.
Ўрганиш натижаларига кўра, дарсликларда давлат ва ҳуқуқ масалалари, ҳуқуқий тушунча ва атамаларга оид маълумотлар мураккаб тилда ёзилганлиги, ўқувчиларнинг эслаб қолиш қобилияти, тафаккури, ёши ва психофизиологик хусусиятлари эътиборга олинмаганлиги каби салбий ҳолатлар аниқланди. Масалан, 8-синф дарслигининг 25-мавзуси «Ички ишлар ва адлия вазирлиги. Нотариал идоралар ва адвокатура» масаласига бағишланган бўлиб, унда «Олий юридик маълумотли ва белгиланган тартибда адвокатлик фаолияти билан шуғулланиш ҳуқуқини берувчи лицензия (рухсатнома)ни олган Ўзбекистон Республикаси фуқароси Ўзбекистон Республикасида адвокатлик фаолиятини амалга ошириш ҳуқуқига эга. Адвокатлик рухсатномасини олиш учун малака комиссияси имтиҳонини топшириш шарт» (144-бет) тушунчаси берилган. У расмий юридик қоида бўлиб, мактаб ўқувчиси учун тушунарсиз ҳисобланади.
Шу билан бирга, 9-синф дарслигида айрим мавзулар ўзбек адабий тил қоидаларига риоя этмаган ҳолда: «Барча давлат органлари ўз актларининг» (9-бет), «демократия ва ижтимоий адолат идеалларини тан олиш» (18-бет), «норматив-ҳуқуқий акт»(20 бет) жумлалари қўлланилган. Шунингдек, айрим мавзулардаги «Ҳуқуқий идеализм ва ҳуқуқий нигилизм» (14-бет), «мажоритар» ва «пропорсионал» (157-бет) атамаларининг мазмун-моҳияти ўқувчи учун очиб берилмаган.
10-синф дарслигида эса, «Ўзбекистон Республикаси – халқаро ҳуқуқ субъекти» масаласига бағишланган 1-бўлимида умумий мазмунга тўғри келмайдиган: «1-§. Ҳуқуқ – шахс ва давлат муносабатларининг мустаҳкам асоси», «3-§. Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг мақсад ва вазифалари», 4-§. Ўзбекистон Республикаси фуқаролиги», «5-§. Инсон ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоялаш механизми» мавзулар ёритилган.
Ҳуқуқий маълумотларни ёритишда мантиқий кетма-кетликка ва изчилликка амал қилинмаслиги ўқувчиларда ҳуқуқий тушунчанинг нотўғри шаклланишига ҳамда ҳуқуқий саводсизликнинг ортишига сабаб бўлади.
Шунингдек, 11-синф дарслигида ҳам ўқувчилар учун тушунарсиз ва мураккаб, катта ёшдаги фуқаролар ҳам ўзлаштириши қийин мавзулар берилган. Яъни, «Фуқароларнинг Конституция ва қонунларда мустаҳкамлаб қўйилган ҳуқуқ ва эркинликларига қарши жиноятлар», «Оилага, ёшларга ва ахлоққа қарши жиноятлар», «Тинчлик ва хавфсизликка қарши жиноятлар», «Бошқарув тартибига қарши жиноятлар», «Ахборот технологиялари соҳасидаги жиноятлар» кабилар. Бу ўқувчи учун оғирлик қилади.
Аслида бундай ҳуқуқий маълумотлар олий юридик таълим тизимида 2-, 3-курс талабалари учун, юриспруденсия бўйича таянч билим ва кўникмага эга бўлгандан кейингина алоҳида фан сифатида ўтилиши белгиланган.
Юқоридаги ҳолатлар ва бошқа шунга ўхшаш фактлар бўйича Адлия вазирлиги томонидан асосли таҳлилий маълумот тайёрланиб, Ўзбекистон Республикаси Халқ таълими вазирлигига маълум қилинди. Мазкур масала бўйича ҳамкорликда ишлар олиб борилиши белгиланди.
Шунингдек, аниқланган камчилик ва салбий ҳолатларни бартараф этиш мақсадида Адлия вазирлиги томонидан ваколатли ва манфаатдор давлат органларини жалб этган ҳолда «Ҳуқуқий фанларга оид янги авлод дарсликларини яратиш бўйича «йўл харита»си ишлаб чиқилмоқда.
Ушбу «йўл харита»да юридик таълим ва адабиётларни такомиллаштириш бўйича аниқ вазифалар белгиланган бўлиб, уларнинг долзарблари сифатида қуйидагиларни санаб ўтиш ўринли:
биринчидан, нуфузли хорижий давлатларнинг илғор тажрибасини ўрганган ҳолда умумий ўрта ва ўрта махсус, касб-ҳунар таълим муассасалари ҳуқуқий фанларнинг ўқув режаси, ўқув дастурлари ҳамда ҳуқуқий таълимга оид ўқувчиларнинг тайёргарлик даражасига қўйиладиган минимал талабларни халқаро стандартлар асосида қайта кўриб чиқиш;
иккинчидан, дарсликлар танқидий нуқтаи назардан қайта таҳрир этилиб, профессионал муаллиф (педагог, ҳуқуқшунос, филолог, психолог ва рассом-дизайнер)лар таркибини тузган ҳолда янги дарслик яратиш ва соҳа мутахассисларининг ижобий тақризлари асосида нашр этиш;
учинчидан, ўқувчи-ёшларга ҳуқуқий таълим бериш, миллий ҳуқуқ тизими тўғрисидаги тасаввурларни уйғотиш мақсадида мактабларда ҳуқуқий фанларни ҳуқуқшунос мутахассислар томонидан олиб борилиши чораларини кўриш;
тўртинчидан, ҳуқуқшунос ҳамда педагог олимлар билан ҳамкорликда ҳуқуқий таълимда бир хил ёндашувни таъминлаш учун «Ҳуқуқий фанларни ўқитишнинг замонавий усул ва воситалари бўйича услубий қўлланма» ишлаб чиқиш масалалари белгиланган.
Хулоса ўрнида таъкидлаш жоизки, жамиятдаги ҳуқуқий саводхонлик, аҳолининг ҳуқуқий маданиятини ошириш ҳар жиҳатдан таълим тизимидаги ҳуқуқий фанлар кўлами ва уларни сифатли ҳуқуқий дарсликлар билан таъминланганлик даражаси билан боғлиқдир.
Изоҳ (0)