Июль ойи ўрталарида ижтимоий тармоқларда 70 йилларда хит бўлган Stayin Alive қўшиғига супурги кўтариб олиб ўтов олдида рақсга тушаётган, қуритилган гўштни микрофон ўрнида ишлатган қирғиз қизининг видеоси кенг тарқалган эди. Қирғиз ва қозоқ сайтларида ушбу ролик «Келинчак Бейонсе каби рақсга тушмоқда» номи остида тарқалганди, деб хабар берди Meduza.
https://www.instagram.com/p/BWKDW8clopV/?taken-by=sandrabrave_
Видео муаллифи бишкеклик 21 ёшли Сайқал Жумалиева. У «Манас» қирғиз-турк университетида режиссёрликка ўқимоқда ва рақсдан дарс беради. Шу билан бирга, қизнинг айтишича, уни ота-онаси доимо босимга олиб, қишлоққа қайтишни ва турмушга чиқишини талаб қилмоқда.
«Мени турмушга чиқиш борасидаги саволлар билан безор қилиб юборишганида миямда тахминан шунга ўхшаш нарса содир бўлади», — ўз видеосига изоҳ берди Жумалиева.
У ўзининг бу борадаги позицияси билан бўлишди: «Мен эндигина 21 ёшга тўлдим, бироқ жамиятимиз учун аллақачон 21 ёшдаман. Одамларимизнинг фикрича, мен аллақачон турмушга чиқишим керак бўлган, акс ҳолда икки йилдан сўнг қариқиз бўлиб қоламан».
Сайқал Жумалиеванинг фикрича, ўсмир қизларни мажбурлаб турмушга бериб юбориш, кун-у тун ишлайдиган ишчидек гап:
«Бир ишни тугатишинг билан, улар бошқасини беради. Агарда йигитнинг ота-онаси ўзига тўқ оилани топган бўлса, бунда қизнинг ота-онаси билан келишиб олинади, ёшлардан эса ҳеч ким ҳеч нима сўрамайди».
Қизнинг айтишича, ёшлар оила қуришни ўзлари ҳал қилиши лозим.
«Жамият бунга тайёр бўлиши керак. Келинларни ўғрилаш борасида жиноий жавобгарлик бор, бироқ ‘одамлар нима дейди’ деган тушунча ҳам мавжуд. Қизларни тезроқ турмушга чиқишга ундашади, чунки бизнинг менталитетда қанча эрта бўлса — шунча яхши», — тушунтиради Жумалиева.
«Мен ҳам хотинимни ўғирлаганман»
Статистик маълумотларга кўра, 13 фоиз қирғиз қизлари 18 ёшгача, жумладан, 0,5 фоизи 15 ёшга ҳам тўлмасдан турмушга чиқади. Вояга етмаганларнинг турмуши кўпинча зўравонлик билан амалга оширилади: қарорни ота-она қабул қилади, баъзи ҳолларда эса қизни оиласидан шунчаки ўғирлаб кетишади. 2017 йилнинг март ойида чиққан «Кунларнинг бирида мени ўғирлашган…» ролигида бу каби реал воқеалар кўрсатиб берилган эди. Ролик яратувчиларининг таъкидлашича, мамлакатда ҳар куни ўнтадан 30 тагача қизлар никоҳ учун ўғирлаб кетилади. Эрта оила қуриш муаммоси нафақат Қирғизистонда, балки Марказий Осиёдаги бошқа мамлакатларда ҳам бор.
Жамоат ташкилотларининг маълумотларига кўра, эрта никоҳдан ўтган қизлар таълим ва касбга эга бўлиш, ўзини шакллантириш ҳамда мустақил пул ишлаб топиш каби имкониятлардан маҳрум бўлади. Эрта никоҳлар рўйхатдан ўтказилмайди, шундай экан, улар ажрашиб кетадиган бўлса, аёл алимент ёки мол-мулкнинг ўзига тегишли қисмини талаб қила олмайди.
2016 йилда UNFPA ташкилоти «Жамиятни тарбиялашда гендер» сўровини ўтказди. Сўров Қизғизистоннинг турли вилоятларида истиқомат қилувчи вояга етган аҳоли орасида бўлиб ўтди. Овоз берувчиларнинг 23 фоизи эрта турмушга қиз боланинг ўзи буни хоҳлайди деб жавоб берди. 44 фоиз иштирокчилар эса ўзларининг вояга етмаган қизларини «яхши қўлларга» топширишга тайёр эканликларини билдирган бўлса, 21 фоизи «бой одамга турмушга чиқиш ҳеч қачон эрта эмас» дея жавоб қайтарган. Шу билан бирга, сўровда иштирок этганларнинг 80 фоизи ўсмир қизларнинг тақдири эрининг қўлида эканлигини айтган.
2016 йилнинг кузида Қирғизистон парламенти вояга етмаганлар ўртасида диний никоҳ ўқилишини тақиқлаган эди. Бунга қадар жиноят кодексига ўргартириш киритилиши бир неча бор қолдирилган. Мамлакат қонунчилигига кўра турмуш қураётган қизнинг ёши 17 дан кичик бўлса, диний идора вакили, унинг ота-онаси ҳамда қизга уйланаётган йигит беш йилга озодликдан маҳрум этилиши мумкин. Шунингдек, Қирғизистон жиноят кодексига кўра, 17 ёшга тўлмаган қизларни ўғирлаш 10 йилгача озодликдан маҳрум қилиш жазосига тортилади.
Шунга қарамай, ҳуқуқ-тартибот ходимлари қизларни ўғирлаш ва мажбурий никоҳни жиддий жиноят деб ҳисобламаяпти.
«Бунинг номи шунчаки ‘ўғрилик’. 99 фоиз аёлларнинг ўзлари бунга рози. Мен ҳам ўз хотинимни ўғирлаб келганман…», — деди қирғиз милиционерларидан бири.
Изоҳ (0)