Шавкат Мирзиёев АҚШ президенти Дональд Трамп билан учрашди. Саудия Арабистонида яна нималар бўлди?

Шавкат Мирзиёев Туркманистондан тўғри Ар-Риёдга йўл олди. АҚШ президенти Дональд Трамп эса саккиз кунлик хорижий турнесини Саудия Арабистонидан бошлади. Сўнгги дам олиш кунлари Саудия Арабистонида юз берган воқеалар тафсилоти — «Дарё» шарҳида.

Шавкат Мирзиёев 20—21 май кунлари Саудия Арабистонида бўлди. Саудия Арабистони подшоҳи Салмон ибн Абдулазиз ас-Сауднинг таклифи билан амалга оширилган ташрифнинг биринчи кунида Ўзбекистон Президенти Ислом тараққиёт банки (ITБ) раҳбари Бандар Ҳожар билан учрашди. Музокаралар якунида Ўзбекистон ҳукумати ва ITБ ўртасида Imoм Бухорий халқаро илмий-тадқиқот марказини тузиш тўғрисида Англашув меморандуми имзоланди. Ташриф бўйича ЎзАнинг биринчи расмий ахборотида Шавкат Мирзиёев Саудия подшоҳи ва валиаҳди билан музокаралар олиб бориши, «қатор икки томонлама учрашувлар ўтказилиши режалаштирилгани» маълум қилинган эди. Бироқ Президентнинг Саудия вакиллари билан учрашувлари ҳақида очиқ ахборот берилмади.

Ўзбекистон Президенти 21 май куни араб-мусулмон мамлакатлари ва АҚШ саммитида қатнашди. «Таҳлилнома»га кўра, саммит бўлиб ўтган Саудия Арабистони подшоҳининг Халқаро конференциялар марказида Ўзбекистон Президентини подшоҳ Салмон ибн Абдулазиз ас-Сауд «тантанали кутиб олган». «Ва у Президентимизга ташрифи учун миннатдорчилик билдирди», — дея хабар бермоқда «Таҳлилнома». Саммит доирасида Шавкат Мирзиёев АҚШ президенти Дональд Трамп билан учрашган. «Дональд Трамп давлатимиз раҳбари билан учрашувда Ўзбекистонда олиб борилаётган ислоҳотлар жараёнини юқори баҳолади», — дейилади ЎзА ахборотида.

Шунингдек, Озарбайжон президенти Илҳом Алиев, Қозоғистон президенти Нурсултон Назарбоев, Тожикистон президенти Эмомали Раҳмон, Афғонистон президенти Ашраф Ғани, Покистон бош вазири Навоз Шариф, Туркия ташқи ишлар вазири Мавлут Чавушўғли билан ҳам учрашувлар ўтказилган. ЎзАнинг қайд этишича, мазкур учрашувларда «давлатларимиз ўртасидаги ўзаро алоқаларни янада кенгайтириш билан боғлиқ масалалар юзасидан фикр алмашилган».

Араб-мусулмон мамлакатлари ва АҚШ саммитида 40 дан зиёд мамлакатларнинг вакиллари, халқаро ташкилотлар қатнашди. «Мазкур форум экстремизм ва терроризмга қарши курашиш, бағрикенглик ғояларини илгари суриши, хавфсизлик, барқарорлик ва ҳамкорликни мустаҳкамлашга хизмат қилиши билан аҳамиятлидир», — дейилади ЎзА ахборотида. «Форумда кўтарилган масалалар башарият манфаатларига мос, — дейилади «Таҳлилнома» хабарида. — Дунёда тинчликни сақлаш керак. Халқаро терроризм ва экстремизм каби қўпорувчилик ҳаракатларига қарши курашишда ҳамжиҳат бўлмоқлик зарур. Ислом динининг софлигини сақлаш керак. Маърифий исломни тарғиб этмоқликни бугун ҳаётнинг ўзи тақозо этмоқда».

Саммитда АҚШ президенти Дональд Трамп ҳам чиқиш қилиб, амалга оширилаётган терактларнинг «95 фоиз қурбони мусулмонларнинг ўзи» эканлигини қайд этиб ўтди. «Бу турли эътиқод, турли оқим ёки турли цивилизациялар вакилларининг ўзаро кураши эмас. Бу — инсон ҳаётини йўқ қилиш ва уни сақлаб қолиш тарафдорлари ўртасидаги курашдир. Бу ёвузлик ва эзгулик ўртасидаги курашдир», — деди Трамп. Айни вақтда, у мусулмон мамлакатларини терроризм ва экстремизмга қарши курашда масъулиятнинг бир қисмини ўзига олишга чақирди. «Яқин Шарқ халқлари мазкур душман устидан ғалаба қозониш учун Америка ёрдамини кутиб туриш шарт эмас», — деди АҚШ президенти.

Шунингдек, мазкур саммит Трампнинг муҳим халқаро ташаббуси — расмий Вашингтон томонидан «арабча НАТО» деб аталаётган янги минтақавий ҳарбий-сиёсий тузилма учун асос ҳам бўлди. Таҳлилчиларга кўра, Саудия бу янги иттифоқнинг етакчиси бўлади, БАА, Миср ва Иордания унда ҳал қилувчи рол ўйнайди. Умуман олганда, «араб НАТО»си фаолиятида 40 дан зиёд мамлакат, хусусан, ядровий қуролга эга Покистон ҳам иштирок этиши кутилмоқда.

Бу Шавкат Мирзиёевнинг Ўзбекистон Президенти сифатида Саудия Арабистонига амалга оширган илк ташрифи бўлди, АҚШ президенти Дональд Трамп учун эса биринчи хориж сафарига айланди. Сайловолди кампанияси давомида Трамп бир неча бор: «Ислом Американи ёмон кўради», қабилида фикрлар билдирган, шунингдек, «АҚШнинг ёрдамисиз подшоҳлик аллақачонлар йўқ бўлиб кетган бўларди» деб, Саудия Арабистонини танқид остига олган эди. Бироқ Ар-Риёдда, Саудия қироллик оиласи ва ислом олами етакчилари қаршисида бутунлай бошқа Трамп намоён бўлди, деб ёзади «Коммерсантъ».

«Бу ажойиб кун бўлди. АҚШ учун ажойиб инвестициялар. АҚШ инвестиция кўринишида юз миллиардлаб доллар ва кўплаб иш ўринларига эга бўлади», — деди Трамп Ар-Риёддаги учрашувлар якунида. Дарҳақиқат, АҚШ учун ҳаммаси ажойиб: мамлакат кейинги 10 йил давомида Саудия Арабистонига қиймати 350 миллиард долларлик маҳсулот етказиб бериш бўйича келишувга эришилди, биргина мудофаа соҳасидаги келишувнинг қиймати эса 110 миллиард долларни ташкил этади.