2017 йилда ўзбек адабиётининг атоқли намояндаларидан бири Чўлпон таваллудининг 120 йиллиги нишонланади. Бу ҳақда «Дарё» га Ўзбекистон мустақил босма ОАВлари ва ахборот агентликларини қўллаб-қувватлаш ва ривожлантириш жамоат фонди маълум қилди.
Абдулҳамид Сулаймон ўғли Чўлпон 1897 йилда Андижоннинг «Қатортерак» маҳалласида, зиёлилар оиласида дунёга келган. Аввал эски мактабда, сўнг Андижон ва Тошкентдаги мадрасаларда таҳсил олиб, турк, араб, форс тилларини мукаммал ўзлаштиради. Андижондаги рус-тузем мактабида рус тилини чуқур ўзлаштириши натижасида жаҳон адабиёти дурдоналари билан яқиндан танишиш имкониятига эга бўлади.
Чўлпоннинг ижоди 1913-1914 йиллардан бошланган бўлиб, аввал Қаландар, Мирзақаландар, Андижонлик ва ниҳоят, Чўлпон тахаллуслари билан ижод қила бошлади. У шоир, носир ва драматург сифатида ўзбек адабиёти равнақига салмоқли ҳисса қўшди. Юзлаб шеърлар, ўнлаб публицистик мақолалар, очерк ва ҳикоялар, «Қор қўйнида лола», «Ёв» қиссалари ва «Кеча ва кундуз» романининг биринчи («Кеча») қисмини нашр эттирди.
«Халил фаранг», «Чўрининг исёни» каби кичик пьесалари, «Ўртоқ Қаршибоев», «Муштумзўр» каби драмалари, кўп вақт саҳнадан тушмаган «Ёрқиной» пьесаси машҳур бўлган. Рус ёзувчиси В.Ян билан ҳамкорликда «Ҳужум» драмасини яратган. Моҳир таржимон сифатида Горкийнинг «Она» романи, Пушкиннинг «Дубровский» номли қиссаси ва «Борис Годунов» пьесаси, Шекспирнннг «Ҳамлет»ини ўзбекчага ўгирган.
Чўлпон ҳам Фитрат ва Абдулла Қодирий каби қатағон сиёсати қурбони бўлган. У 1937 йилнинг 14 июлида қамоққа олиниб, 1938 йилнинг 4 октябрида отиб ташланган. 1956 йилда оқланиб, 1991 йилда биринчи бор «Яна олдим созимни» номи билан шеърий асарлари тўплам ҳолида нашр этилди. Кейинги бир жилдлик китобидан унинг кенгайтирилган таржимаи ҳоли, «Кеча ва кундуз» романи ўрин олган.
Ҳозирги кунда Чўлпон номида нашриёт, кўча, маҳалла, кутубхона ва мактаблар бор. Унга 1991 йили «Яна олдим созимни» китоби учун Алишер Навоий номидаги Ўзбекистон Республикаси Давлат мукофоти берилди. 2016 йилда андижонлик ёзувчи Наби Жалолиддин Чўлпон ҳаёти ва ижодига бағишланган икки китобли тарихий романни ёзиб тугатди.
Диққат, диққат! «Дарё»нинг Telegram’даги расмий канали — «Toshqin ‘Daryo’»га обуна бўлиб, янгиликлардан овозли кўринишда баҳраманд бўлишингиз мумкин.
Изоҳ (0)