Нима учун авиакомпаниялар ҳалокат вақтида йўловчиларни қутқариб қолувчи мутлақо янги тизимларни татбиқ этмаяпти?

Facebook’даги Street FX Motorsport & Graphics ҳамжамияти 29 октябрь куни самолёт ҳалокатга учраган вақтда йўловчиларни қутқариб қолувчи тизим намойиши акс этган роликни эълон қилганди. Орадан икки кун ўтиб Мисрда Россия авиакомпаниясига тегишли самолёт қулади ва видео вирусли тарзда оммалашиб, камида 16 миллион марта кўрилди. TJ’нинг ёзишича, мазкур қутқарув тизими киевлик муҳандис Владимир Татаренко томонидан ишлаб чиқилган.

Украинанинг «Кашфиётчи ва рационализатор» журналининг ёзишича, Владимир Татаренко — фан ва техника соҳасида Украина Давлат мукофоти лауреати, фан ва техника соҳасида СССР Министлар совети мукофоти лауреати, шунингдек, хизмат кўрсатган авиасоз. Татаренконинг сўзларига кўра, самолёт йўловчиларини жамоавий тарзда қутқариб қолиш ғояси 1923 йилдаёқ россиялик машҳур кашфиётчи Глеб Котелников томонидан илгари сурилган бўлиб, ўша давр техник имкониятлари бу ғояни амалга татбиқ этиш имконини бермасди.

https://www.youtube.com/watch?v=-kVhurg5b9U

Татаренконинг ўзи шундай тизим патенти учун 2010 йил 9 октябрида ариза топширган. Муҳандиснинг айтишича, вақт синови билан текширилган техник ечимлардан фойдаланиш унинг ғояси муваффақияти гарови бўлади. UA52936U рақамли патентда қулаётган самолётнинг барча йўловчиларини махсус капсулада бир уринишда қулаётган самолёт бортидан чиқариб юбориш, кейин уларнинг ерга ёки сувга енгил қўнишини/тушишини таъминлайдиган тизим таърифланади.

TJ билан суҳбатда Татаренко янги тизимни йўловчи самолётига татбиқ этиш тахминан миллион долларга тушишини, бироқ у шундай тизим татбиқ этилмаган оддий самолётдан бироз — бир неча фоизга қиммат бўлгани ҳолда, нархдаги салбий фарқни энг асосий рақобатбардош устунлиги — унинг сўзларига кўра, қарийб юз фоизлик омон қолиш имконияти билан қоплаб юборади.

«Мен мавжуд қутқарув тизимларини ўрганиб чиққанимдан сўнг шу ғояга келганман. Маълум бўлишича, бундай тизимларнинг ўзи йўқ экан! Дунё самолёт конструкцияси мустаҳкамлигини ошириш ва тизимларни такрорлаш йўлидан бермоқда. Бу ҳолатда авария юз берса, самолёт ичидаги одамлар у билан қўшилиб ёниб кетади. Мен авария ҳолати юз берганида самолётдаги одамларни чиқариб ташлашга қарор қилдим, боз устига менда ҳарбий транспорт авиацияси соҳасида юкларни десант усулида ташлаш тажрибаси бор», — деди Татаренко.

Татаренконинг сўзларига кўра, унинг кашфиётига қадар муаммонинг бошқа шунга ўхшаш ечимлари ҳам таклиф қилинган, бироқ уларнинг аксарияти йўловчиларни ўз ичига олган капсула фюзеляжнинг бузилишидан сўнг ажралиб чиқар, оқибатда самолётдан кейинчалик фойдаланиб бўлмасди.

Муҳандиснинг қайд этишича, буюртмачиларнинг ортиқча пул сарфлашдан қочиши ва «одамлар ҳаётига худбинларча муносабатда бўлинаётгани сабаб» унинг кашфиётида кўрсатилгани каби тизимлар ҳозирга қадар татбиқ этилгани йўқ. «Мен бу ғояни авиакомпанияларга таклиф қилганман. «Тайёрла, сертификатлаштир, кўрсат», — деб жавоб беришган. Менда бунча пул йўқ», — дейди Владимир Татаренко.

Россиянинг Metrojet («Когалимавиа») авиакомпаниясига тегишли Airbus A321 лайнери 31 октябрь, шанба куни тонгда Мисрнинг Шарм-аш-Шайх шаҳридан Санкт-Петербургга учаётган вақтида Шимолий Синайга қулади. Ҳодиса оқибатида самолёт бортида бўлган 224 кишининг барчаси ҳалок бўлган.