Ёши улуғ шаҳарларимиз: улар қанчалик қадимий?

«Мозийга қайтиб иш кўрмоқ хайрлидир», — деган эди адиб Абдулла Қодирий. Биз ҳам бир зумга бўлса-да, мозийга қайтиб, қадимий шаҳарларимиз тарихига назар солишга қарор қилдик. Қуйида уларни ташкил топган санаси, аниқроғи асрлари бўйича баҳолаб чиқдик. Келинг, рўйхатни энг қадимий шаҳарларимиздан бошлаймиз.

Самарқанд (Эрамиздан аввалги VIII аср)

Шаҳарга эрамиздан аввалги 742 йилда асос солинган. Қадимда Суғдиёна ва Мароқанда каби номлар билан аталган. «Самарқанд» номининг келиб чиқиши ҳақида турли назариялар мавжуд бўлиб, шулардан бири унинг туркча «Семиз кент» – «бой аҳоли» сўзидан олинганлигини тахмин қилади.

Шаҳрисабз (Эрамиздан аввалги VII аср)

Шаҳарга бундан 2700 йил аввал асос солинган. У қадимда Кеш деб аталган. Шаҳарнинг қадимий аҳолиси – суғдликлар ҳунармандчилик, савдо ва маданият соҳасида машҳур бўлган.

Хива (Эрамиздан аввалги VI аср)

Археологик маълумотларга кўра, шаҳарга эрамиздан аввалги VI асрда асос солинган. Қадимда у Хейвак номи билан машҳур бўлган. Ривоятларга қараганда, Хива пайғамбарлардан бири томонидан яратилган.

Бухоро (Эрамиздан аввалги VI аср)

Археологик топилмалар шаҳарнинг эрамиздан аввалги VI асрда пайдо бўлганидан хабар беради. Шаҳарнинг юзага келиши билан боғлиқ кўплаб ривоятлар мавжуд бўлиб, улардан бирида айтилишича, шоҳнинг ўғли Сиёвуш (Эрон афсоналари қаҳрамони) Бухорога келиб, Афросиёб шоҳининг қизига уйланади ва у ерда Арк қалъасини қуради.

Термиз (Эрамиздан аввалги VI аср)

2002 йилда шаҳарнинг 2500 йиллиги нишонланди. Тарихий манбаларга кўра, эрамиздан аввалги VI асрда шаҳар Аҳамонийлар давлати таркибига кирган ва ўша вақтларда ҳам у қадимий ҳисобланган. «Термиз» қадимги эрон тилида «ўтиш жойи» демакдир.

Тошкент (Эрамиздан аввалги II аср)

Эрамиздан аввалги II-I асрлардан буён маълум. Тарихий манбаларда ушбу ҳудуднинг Шоштепа, Чочтепа, Бинкат каби турли номлари учрайди. XI асрдан Тошкент деб атала бошлаган.

Марғилон (Эрамиздан аввалги II аср)

Шаҳар эрамиздан аввалги II-I асрларда пайдо бўлган. Бунга Буюк ипак йўлининг Фарғона орқали ўтган тармоғи туртки бўлган. Тарихий манбаларда эса VIII асрдан бошлаб тилга олинади.

Қўқон (Эрамиздан аввалги II аср)

Шаҳар ҳақидаги дастлабки маълумотлар Хитой дипломати ва саёҳатчиси Чжан Сзян ёзувларида учрайди. У эрамиздан аввалги 138 йилда ҳозирги Фарғона водийси ҳудудида жойлашган Довон давлатига ташриф буюрган. Шаҳар Кангха, Хвокин, Хавоқанд каби номлар билан ҳам аталган.

Азиз ўқувчилар, саёҳатимиз ҳали давом этади. Кейинги мақолаларимизда юртимизнинг навбатдаги шаҳарлари бўйлаб сафарга отланамиз.