Июнь ойининг илк ҳафтаси ҳам муҳокамабоп мавзуларга бой бўлди. Хўш, ўтган ҳафтада ижтимоий тармоқлардаги ўзбек сегменти, журналистлар ва блогерларнинг нигоҳи қайси воқеаларга қаратилди?

Аввалги ҳафтада ижтимоий тармоқлар қайси мавзулар билан бойиганидан хабарингиз бор. Бу гал ҳам бош мавзуларимиздан бири бўлган Фарғона деярли ҳар ҳафталик сарҳисобимизда пешқадам. Янги ҳафтада Ўзбекистон интернет олами нималарга гувоҳ бўлди?

Тошбўрон қилинган ҳоким

Хабарингиз бор, Ўзбекистон—Қирғизистон чегарасида жойлашган Чашма булоғи олдида 31 май, якшанба куни икки мамлакат фуқаролари ўртасида зиддият келиб чиқди. Ижтимоий тармоқларда воқеа жойини бориб кўрган вилоят ҳокимининг тошбўрон қилиниши тасвирлари, кейинроқ ҳокимнинг «жанжалкаш» қишлоқларни Сўх тумани харитасидан ўчириб ташлашини айтган аудиоёзуви тарқалди.Шундан сўнг Ўзбекистон бош вазири Абдулла Арипов сўхликлар билан учрашди. 5 май куни эса президент Шавкат Мирзиёев Фарғона вилоятига амалий ташриф билан борди. Айрим сайтларда ва ижтимоий тармоқларда Шуҳрат Ғаниевнинг Фарғона вилояти ҳокими лавозимидан олингани ҳақида хабарлар тарқалди. Аммо бу хабар ўз тасдиғини топмади. Ғаниев кетмади. Сўх воқеаси атрофида содир бўлган юқоридаги жараёнларнинг барчаси ижтимоий тармоқларни турли фикр ва мулоҳазаларга тўлдириб юборди. Фойдаланувчилар ўз муносабатларида урғуни масаланинг турли жиҳатларига берди. Кимдир сўхликларни оқлади, яна кимдир ёқламади.

Сардоба темаси Сўх га алмашди.....

— XDA (@XDaliyev) June 2, 2020

Сўхда халқ ҳозирги ҳокимдан норози бўлиб, ўзларининг номзодини таклиф қилаётган видеони кўрдим. Кўрдим-у, биз давлат бошқаруви тизимининг расвосини чиқариб юборганимизга яна бир марта амин бўлдим.

1. Ҳоким ижро этувчи ҳокимият раҳбари сифатида жуда тушунарсиз тарзда, негадир доим тепадан тайинланади. У бечора халқ бошида қиличини ўйнатиб, доим уни қўрқувда ушлаб туради.
2. Яна денг, ҳоким – ҳокимиятнинг вакиллик кенгаши раиси бўлади. Яъни жойларда ўзлаштирилаётган бюджетнинг ошкоралигини, шаффофлигини таъминлаб, ҳокимларни, ижро ҳокимиятининг текшириши лозим бўлган сайлов органини тўғридан-тўғри бошқаради. Шунда у ўзини-ўзи текширадими?
3. Энг қизиғи, ҳоким ижро ҳокимиятини назорат қилиши лозим бўлган қонун чиқарувчи олий орган – Сенатда ҳудуд вакили сифатида кўкрагига нишон тақиб, савлат тўкиб ўтиради. Нима, у ўзини-ўзи назорат қиладими?

Бу назорат ва мувозанат тизимининг яққол инқирозидир. Энг ёмони, бутун мамлакат бўйлаб тузукроқ ҳокимни бармоқ букиб санаб чиқсангиз, битта қўлингизнинг бармоқлари ҳам ортиб қолади (200 га яқин ҳоким орасидан). Ё агроном, ё тужжор бўлади. Ҳокимларнинг типик образи – доим асабий, сўкинган, қўпол, баджаҳл ва ижтимоий ё коммунал инфратузилмада жиддий ўзгартириш киритмайдиган нусха.

XXI асрда яшаяпмиз ахир, балки етар энди? Бизда ҳам бутун дунёда бўлгани каби ҳоким лавозимига сайлов ўтказиш вақти келгандир? Ақалли беш йилда бир марта халққа ўзи қарор қабул қилиш ҳуқуқини бериш, ҳокимларга ҳам ўз даврида фойдали ишларни қилишга улгуриши учун ваколатини беш йиллик қилиб қўйиш вақти келди.

Азиза Умарова

Сўхдаги тўқнашувлар, афсуски, янгилик эмас. BBC сайтини бир варақласангиз, бу ҳудудда деярли ҳар йили юз берадиган можароларни, қуршовдаги халқ ҳуқуқлари топталишини ёритиб келаётганимизни кўрасиз.

Фикримча, энг яхши ечим эксклавга элтадиган йўлларда ва сув тақсимоти мувозанати бўлмаган ҳудудларда қирғизлар билан ер алмашиш ёки сотиб олиш орқали чегараларни қайта ва аниқ белгилаш. Ҳар йили катталар келиб майда-чуйда келишувларни қилаётгани билан ҳақиқий ўзгариш бўлишига ишонч йўқ. Уришавериб шу ердаги икки халқнинг адовати, афтидан, уларнинг қонига сингиб кетган, вазият танг қолар экан, бир гугурт чақса, портлаб кетади. Буни истайдиган кучлар йўқ эмас.

Халқаро тажрибада бундай ҳудудлар кўп, фаластинликлар ва яҳудийлар, Шимолий Ирландиядаги католик ва протестантлар бунга яхши мисол. Тарихий жиҳати фарқ қилса-да, истиқболи бир хилдек кўринади. Зиддиятлари ўнлаб йиллар давом этади, аммо ечим йўқ.

Бундай муаммоларни ечиш учун биринчи ўринда сиёсий ирода бўлиши керак. Ҳеч бўлмаса, бир тарафда. Иккинчи тарафни кўндириш ҳам ана шу сиёсий иродага боғлиқ. Чегара муаммосини ҳукумат приоритет деб кўрадими? Чамаси, ҳа, чунки Мирзиёев давлат тепасига келганида илк қилган қадамларидан бири қўшнилар билан алоқаларни яхшилаш эди.

Можаро сув устидан чиқаётгани – бу зиддиятнинг энг муҳим, бугунги воқеликнинг энг аломатли жиҳатларидан бири. Иқлим ўзгариб, сув захиралари озайиб борар экан, бу каби ҳудудлар порох бочкасидек бўлиб бораверади ва келажакда каттароқ можароларга етаклаши мумкин.

Дарвоқе, «сўх» сўзи форсчадан олинган бўлиб, «ёниш», «аланга олиш» деган маънони беради.

Ибрат Сафо

Оломоннинг ўзини бундай тутишини умуман оқлаб бўлмайди. Бироқ ҳоким ҳам вазиятга хушёр баҳо берган ҳолда ғазабга берилган аҳоли билан учрашувнинг хавфсиз ўтиши учун шароит яратиши зарур эди. Яхшиямки, ҳолат салбий якун топмаган. Ғаниев жиддий жароҳат олмаган.

Тушунишимиз бўйича, Шуҳрат Ғаниев ўзининг вилоятдаги имижига тўғри баҳо бермайди. Балки атрофидагилар унга нисбатан бўладиган танқидлар уюштирилишига ва аслида, халқ уни яхши кўришига ишонтиришгандир. Амалда эса бундай эмас бўлиб чиқяпти. Сўх туманидаги низонинг олдини олиш учун бош вазир борганида ҳам оддий аҳоли томонидан Ғаниевнинг истеъфоси қайта ва қайта сўралди. Бу вазиятдан кўп хулосалар қилса бўлади.

Нозим Сафари

Ёқтирмаган давлатингизни харитадан ўчириб бераман.

Ҳурмат билан Шўхрат ака @nurjahon_farmon

— nematjon_mansurov (@nematjon_m) June 2, 2020

Одамларга бир марталик пул тарқатиш ё микрокредит олишни соддалаштириш керак, одамлар чарчади. Сўх бу сигнал.

— Ҳусан Комилжонов (@khusanjon0777) June 3, 2020

 

Ишдан кеткизишданга мени харомылар pic.twitter.com/9x9Sllm5qq

— Navruzbek (@navik_21) June 6, 2020

Кўп хурсанд бўлманглар, айниқса бошқа вилоят одамлари. Уч-тўрт кун ўтиб ўзларингни вилоятларингда кўкариб ўтирмасин)

Айниқса кадрлар муаммоси қийнаётган даврда

— Аziz (@tom_azik) June 6, 2020

Шухрат окам Ғаниев Фарғоналикларнинг абадий бахти.

— Озоджон Ҳамроев (@ozodjonhamroev) June 6, 2020

 

Кетадиган одам буғдойзорда билла-билла расм тушиб юрмас 🥱

— Alimoff (@Iplosello) June 5, 2020

https://twitter.com/djalaliddinovna/status/1269159292218888193

https://twitter.com/sherbek00/status/1269159743119032320

Афсуски, ҳар галги «нотўғри қадам»дан сўнг узр сўрашга одатланиб қолган мансабдорларимизнинг анъанаси бузилди. Бу гал ҳеч ким узр сўрамади. Кўпчилик «Ғаниев кетган бўлса, энди кимни «ҳайп»қиламиз», дея қайғуга тушган эди. Хайриятки, хавотирга ўрин йўқ.

«Ҳақни талаб қилиш яхши. Аммо катта жанжал бошлаш яхши эмас. Тинчлик билан ҳал қилиш йўли турганда зарарли йўлни танлаш ўзини оқламайди. Муаммо тез орада ҳал бўлади, деб умид қиламиз.

Мендан бир-икки инсон шу воқеалардан кейин вилоят ҳокими ишдан кетадими, деб сўрамоқда. Катта ишонч билан ҳали бери ишдан кетмайди деб ўйлайман. Нега? Биринчидан, сайлов яқин (2021). Сайлов арафасида бунақа катта қадамлар қўйилмайди. Овоз керак. Ана, Андижон вилоят ҳокими ҳам ўз ишида қолди. «Ракировка»лар бўлиши мумкин, бироқ энди катта лавозимдагиларнинг бирдан ишдан олиниши бўлмаса керак. Яна ким билсин.

Ғаниевга янгича ишлаши лозимлиги, чегарадош ҳудудлар билан алоҳида ишлаш талаби қўйилса керак. У ишлаш услубини кескин ўзгартириши зарур. Ҳозирги воқеаларнинг ўзи марказлаштириб бошқариш ўз натижасини бермаётганини кўрсатмоқда. Унга кучли ва ёш команда керак бўляпти. Айниқса матбуот ва пиар менежерликда. У ҳам ўз навбатида улар билан яқиндан ишлаши шарт».

Зафарбек Солижонов

Абдулла Арипов кеча сўхликлар билан суҳбатда: «Мана сизлар билан гаплашяпман, шу пайтгача бирор бош вазир келиб гаплашганми?» Мантиқни ишга солсангиз, мамлакат тарихида кимлар бош вазир бўлганини яхши биласиз.  Тўғри, Абдулла Арипов сиёсат ўзгараётгани, ҳукуматнинг каттаконлари халқнинг муаммоларини эътиборсиз қолдирмаслигига шаъма қилмоқчи эди. Лекин ҳар қандай сиёсатчига яхши спичрайтер, спин-доктор ва политтехнолог каби ёрдамчилар керак. Масалан, Ариповнинг ушбу гапини бошқа маънога буриб ташлаш учун нима қилиш керак?

«Аввалги даврда раҳбарнинг топшириғи қатъий бўлган. Сўхга Тошкентдан раҳбар юборилмаган. Ҳозир президентимиз сиёсати бошқача, мана топшириқ билан юборди». Тамом.

Алишер Рўзиохунов

 

 

Кетса битта чойхона мандан, у барибир кетмайди, деб битта чойхонага тушган,
Вой мани акахонлариииим

— Firuz Allayev (@FiruzAllayev) June 6, 2020

Шухрат Ганиевга шейтиб Green card чикдими Америкага ?)

— Navruzbek (@navik_21) June 6, 2020

Мингта ҳоким ўзгарса ҳам бефойда - тизим ўша-ўша-ку. Сайланиши ва сайловчига ҳисобдор бўлиши керак ҳокимлар.

— Shahnoza Soatova (@ShahnozaSoatova) June 6, 2020

Кизик. Хоким сайланди нима, тайинланди нима? Канчасини сайлап ётиммиз, уша уша цирк.

— Сайёра (@sayyora1409) June 3, 2020

-Сўхга қайси бош вазир келган, дебсанми? Айт!
-Оғзимдан чиғиб кетибди...

— Rustam (@sulaymanov73) June 2, 2020

Shuhrat akani taniydiganlar yo'qmi oralaringizda? Leverpulni stadionini xaritadan qanchaga o'chirib berar ekanlar?

— Firuz Allayev (@FiruzAllayev) June 2, 2020

Бош вазирнинг Сўхтаги халқ билан гаплашганини кўрдим. Ман ўқитувчи бўлиб ўқувчиларимга бунақа қўпол гапирмайман. Ҳаққим йўқ. “Мани эшитинглар, бўлмаса кетаман, босим қисенглар охири ёмон бўлади” 🙄🙄🙄

— Феруза Иззат (@Feruza_Izzat) June 1, 2020

Сўхда инцидентга олиб борган муаммолар, назаримда:

ижтимоий-иқтисодий муаммолар, ишсизлик, чегарадан ўтишдаги қийинчиликлар;

самарасиз бошқарув, мулоқотнинг йўқлиги, одамларнинг дарди эшитилмай қўйган;

карантин.

— davletovuz (@davletovuz) June 2, 2020

"Сўхдликлар ношукр банда" деган мақолани Обидов "пири комил" ҳазратлари ёзганмикин ёки унинг муридлари ёзганмикин?

— XDA (@XDaliyev) June 2, 2020

Халқ томонидан тошбўрон қилиниши жуда катта психологик наргузка. Эндиям ишлай олмаса керак.

— Muslim Mirzajonov (@Roshidoniy) June 2, 2020

Ғаниев оиласи билан Сўхда яшаши керак. Сўхдан туриб Фарғонани бошқариши керак.
Япония тажрибаси:Қайси жойда муаммо бўлса, амалдор оиласиб билан кўчиб бориши лозим!

— УРГУТЛИК (@MSHLEGION) June 2, 2020

Ҳалқ Ғаниевни тош билан ҳайдади. Бу мустақил Ўзбекистон тарихида бўлмаган.

— XDA (@XDaliyev) June 2, 2020

https://twitter.com/mukhlis_shams/status/1267836741983100929

"Қайта очилган Сўх-Риштон йўлини Қирғизистон ЕОИИ талаби б-н ёпишга мажбур бўлган".
Ўз қўшниси ва савдо ҳамкорига раҳм қилмайдиган бу лаънати ташкилотга юқоридаги ишни билиб ҳам кузатувчи бўп кирдикми?
Мен қаршиман, кузатувчи бўлишга ҳам. Бизга унақа лаънати ташкилот керак эмас!

— G‘ayrat Yo‘ldosh (@Gayrat_Yuldosh) June 2, 2020

404 синдроми? ОАВга цензура қайтдими?

Ғаниев ва Сўх можароси билан боғлиқ хабарларнинг бир неча сайтлардан кетма-кет равишда «техник носозликлар» сабабли ўчиб кетиши «404 челленжи»ни бошлаб берди. Лекин хабарлар қаерга кетгани номаълумлигича қолмоқда.

404 дан келган хат!

Салом журналист, бу мен – 404. Биламан, сен мени ёқтирмайсан ва бор вужудинг билан мендан нафратланасан. Мен 2016 йилгача сенинг юртингда доимий истиқомат қилардим. Кейин эса мен кўринмай қўйдим. Аммо сўнгги пайтлар сенинг юртингда жуда кўп меҳмон бўляпман. Аслида, менинг ватаним Жибути, Ангола, Туркманистон ё Шимолий Корея каби давлатлар бўлиши керак. Мен пайдо бўлмаганлигим сабаб Мексика ва Колумбияда қанчадан қанча журналистлар нарко картеллар қўлида қурбон бўлганини биласанми? Мени ёмон кўрсанг-да, мен қанчадан қанча тақдирларни сувга оқиб кетишдан асраб қолганман... Аммо жуда катта ҳақиқатларни беркитиш эвазига…

Менинг  ишим шу – ҳақиқатни йўқотиш. Сиз инсонлар «ҳақиқат эгилади, букилади, аммо синмайди» деган баландпарвоз эпитетларни ишлатишни  яхши кўрасизлар. Лекин мени ҳисобга олмайсизлар, унутасизлар. Бу кенг бағрли тўрт, нол ва тўрт ичида қанча ҳақиқатлар информацион канализацияга тушиб кетганини ҳис қилмайсизлар. Ҳақиқат балки синмас, аммо мен бор эканман, у беркитилиши мумкин.

Мен буюк 404 ман! Сенинг йиллар давомида ухламай топган ҳақиқатингни шунчаки уч дона сон билан у, аслида, йўқлигини ифодалашга қодир бўлган электрон махлуқман!

Сен ўзинг билмайдиган, лекин қидираётган ҳақиқатингни гапиришни хоҳлайсан. Федерико Феллини «Бахт ҳақиқатни бировга зарар етказмасдан гапиришда» деганда балки келажакда менинг пайдо бўлишимга ишора қилгандир...

Қанчалар ночорсан, инсон... Ҳақиқатингнинг 404 хил исботи бўлган тақдирда ҳам, менга қарши ҳеч нарса қила олмайсан. Мен информацион қуролман. Қўпол, тўпори ва оғир қурол. Тиғларим ўткир бўлмаса-да, жуда оғирман ва шу оғирлик ҳисобига бошингни текис бўлмаса-да, аммо узиб ташлашга қодирман.

Яна мен буюк демотиваторман. Бирор нарсани ёзишингдан олдин сенга қўрқув, апатия ва «барибир фойдаси йўқ» деган фикрлар бера олман. Мени ўйлаб, ёзмоқчи бўлган нарсангни ҳам ташлаб қўясан – барибир 404 келади деб.

Менсиз яшайдиган жамиятларга боқ, Голландия, Швеция, Германия, Норвегия – қанчалар чириб битган бу ғарб давлатлари. Мен оғзи тикилган инсоннинг ўша чокларидаги ипман, мен Патрик Мак Мёрфини лоботомия қилган қўллардаги ускунаман. Агар ёш журналист талабалар кечаси ухламасалар, уларни мен билан қўрқитишади. Мен бу маданиятнинг ажралмас қисмиман. Мен 404ман!

Нурбек Алимов

😂😂😂 pic.twitter.com/MSb34wZy1v

— Alimoff (@Iplosello) June 6, 2020

Тулки ҳам, кўрсичқон ҳам эмас. Лаққа балиқ ҳам!

Содир бўлганига бир ойдан ошиб қолган Сардоба фожиаси сабабларини ўрганиш жараёнида тулки ва кўрсичқонларнинг тўғоннинг емирилишига таъсири ўрганилиши бу ҳафта қандай қизиқ хабарлар чиқар экан дея пойлаб турган ижтимоий тармоқдагилар учун тайёр ўлжа бўлди.