Oliy Majlis Qonunchilik palatasida 9-oktabr, chorshanba kuni navbatdagi parlament eshituvi o‘tkazildi. Unda O‘zbekiston fermer, dehqon xo‘jaliklari va tomorqa yer egalari kengashi Rayosatining G‘alla yetishtiruvchi fermer xo‘jaliklarining moliyaviy barqarorligini ta’minlash yuzasidan Oliy Majlisiga yo‘llangan murojaatnomasi muhokama qilindi. Bu haqda palata matbuot xizmati ma’lum qildi.
Avval xabar berilganidek, joriy yil 2-oktabr kuni parlament quyi palatasiga O‘zbekiston Fermer, dehqon xo‘jaliklari va tomorqa yer egalari kengashidan g‘alla yetishtiruvchi fermer xo‘jaliklarining moliyaviy barqarorligini ta’minlash yuzasidan murojaatnoma kelib tushgandi. Shu kuniyoq Qonunchilik palatasidagi barcha siyosiy partiyalar fraksiyalari o‘z yig‘ilishlarini o‘tkazgan. Ularda fraksiya rahbarlari va a’zolari bilan birga, palata qo‘mitalari raislari, deputatlar, mutasaddi vazirlik va idoralar mas’ullari ham ishtirok etgan.
Mavzuga doir: O‘zbekistondagi g‘alla yetishtiruvchi fermer xo‘jaliklari g‘allaga xarid narxini belgilash amaliyotini bekor qilishni so‘radi
Shundan kelib chiqib, murojaatnomada bildirilgan muammo va takliflarni har tomonlama o‘rganib chiqish hamda uning mazmun-mohiyatini keng jamoatchilikka yetkazish maqsadida Qonunchilik palatasi deputatlaridan iborat ishchi guruhlar tuzildi. Ishchi guruhlar tomonidan murojaatnomada keltirilgan taklifni hududlarga chiqqan holda, don korxonalari, fermer xo‘jaliklari, don mahsulotlari ishlab chiqaruvchilar hamda iste’molchilar bilan bevosita uchrashuvlar o‘tkazib, har taraflama o‘rganishga kelishib olingan.
Shundan so‘ng uch kun davomida deputatlar tomonidan g‘alla yetishtiruvchi fermer xo‘jaliklarining moliyaviy barqarorligini ta’minlash borasida amalga oshirilayotgan ishlarning holati hududlarga chiqib o‘rganilgan.
O‘rganishlar jarayonida deputatlar tomonidan minglab fermer xo‘jaliklari vakillari bilan bevosita uchrashuv va muloqotlar o‘tkazilgan. Majlisda ana shu o‘rganish yakunlari atroflicha muhokama qilingan.
Qayd etilganidek, keyingi yillarda barcha sohalarda bo‘lgani kabi qishloq xo‘jaligida ham olib borilayotgan islohotlar natijasida qator ijobiy o‘zgarishlar amalga oshirilmoqda. Don mahsulotlarini qayta ishlash, shuningdek g‘allani xarid qilish, un va non mahsulotlarini realizatsiya qilish sohasiga bozor mexanizmlarini joriy etish va bunda aholining ijtimoiy himoyaga muhtoj qatlamlarini qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha keng ko‘lamli ishlar olib borilmoqda.
Xususan, 2018-yilning 15-sentabridan boshlab respublikada oliy navli un va qolipli non bozordagi talab va taklif asosida shakllangan erkin bozor narxlarida sotilishi uchun huquqiy asoslar belgilab berilganligi un va qolipli non ishlab chiqaruvchi korxonalar moliyaviy ahvolining nisbatan yaxshilanishiga olib kelgan.
Prezident tashabbusi bilan 2019-yilda 1 tonna bug‘doyning kafolatlangan xarid narxi 1 million 200 ming so‘m miqdorida belgilanishi hamda olingan hosildorlikka qarab 25 foizgacha ustama belgilanishi natijasida joriy yilda 1 tonna bug‘doyning o‘rtacha xarid narxi 1 million 420 ming so‘mni tashkil etgan.
Shu tariqa fermer xo‘jaliklarining moddiy manfaatdorligi hamda faoliyatining samaradorligi oshishiga imkon yaratilgan.
Joriy yilda boshoqli don hosildorligi o‘rtacha 65 sentnerni tashkil qilib, yalpi hosil 7 million tonnani tashkil etgan hamda davlatga 3 million 555 ming tonna yoki rejadagiga nisbatan 532 ming tonna ortiqcha don topshirilgan.
Mavzuga doir: Fermerlarning don narxini oshirish bo‘yicha qilgan murojaatiga parlament munosabat bildirdi
Qonunchilik palatasi deputatlari tomonidan fermerlar murojaatnomasida ko‘tarilgan masalalar va takliflar joylarga chiqqan holda o‘rganilganda, bu borada qator o‘z yechimini kutayotgan muammolar borligi aniqlangan. Xususan, g‘alla yetishtirish va uni qayta ishlash sohasining asosan davlat tomonidan boshqarilishi, xarid narxlarning belgilanishi don korxonalari va fermer xo‘jaliklari o‘rtasida qabul qilingan g‘alla uchun hisob-kitobning yakuniga yetkazishda muayyan qiyinchiliklarni yuzaga keltirmoqda. Natijada mablag‘larning o‘z vaqtida to‘lab berilmayotgani fermer xo‘jaliklarining iqtisodiy holatiga salbiy ta’sir etmoqda.
Shuningdek, don korxonalarining ham un ishlab chiqarishda ma’lum miqdorda zarar ko‘rib, fermer xo‘jaliklari oldidagi kreditorlik qarzdorligi oshmoqda. Don korxonalarida un mahsulotlari ishlab chiqarishda bozor iqtisodiyoti mexanizmi yo‘lga qo‘yilmagani, mahsulot yetishtiruvchi, ishlab chiqaruvchi va iste’mol qiluvchi o‘rtasida samarali tizim yaratilmaganini yaqqol ko‘rsatib turibdi. Bu esa, turli xil suiiste’molchiliklarni ham keltirib chiqarmoqda.
Parlament eshituvida deputatlar tomonidan ko‘tarilgan savollarga Qishloq xo‘jalik vazirligi mutasaddisi atroflicha javob qaytardi. Ochiq muloqot, bahs-munozara ruhida o‘tgan eshituvda qator vazirlik va idoralar mas’ullari, xususan, Moliya, Iqtisodiyot vazirliklari, respublikaning qator viloyatlaridan kelgan fermer xo‘jaliklari rahbarlarining bu boradagi fikr-mulohazalari tinglandi.
Ana shu muhokamalardan kelib chiqib, majlis ishtirokchilari bunday sharoitda g‘alla yetishtiruvchi fermerlarning mashaqqatli mehnati mahsuli bo‘lgan donning narxi va uni qayta ishlash mahsulotlarini sotish tizimining bozor mexanizmlari asosida shakllantirilishi muhim ahamiyat kasb etadi, degan qarorga kelingan.
Deputatlar Hukumat don sotib olish, un va qolipli non mahsulotlarini sotish, shuningdek, ushbu mahsulotlarga narx belgilashning amaldagi mexanizmini qayta ko‘rib chiqqan holda, fermer xo‘jaliklari, don korxonalari va iste’molchilar o‘rtasidagi iqtisodiy munosabatlarni bozor mexanizmlariga o‘tkazish bo‘yicha tegishli choralar ko‘rishi lozimligini ta’kidlagan.
Shuningdek, fermer xo‘jaliklarida g‘alla yetishtirish uchun talab etiladigan yoqilg‘i-moylash mahsulotlari, mineral o‘g‘itlar va o‘simliklarni himoya qilish vositalarini hamda boshqa resurslarni yetkazib berish tizimini yanada takomillashtirish maqsadga muvofiq ekani qayd etildi. Bunda rivojlangan davlatlar tajribasini chuqur tahlil qilgan holda, respublikada g‘allaga xarid narxi belgilash amaliyotidan bosqichma-bosqich voz kechib, bozorda shakllangan talab va taklif asosida g‘allani erkin narxlarda sotish tizimini yaratish chora-tadbirlarini ko‘rish tavsiya qilindi.
O‘z navbatida, parlament a’zolari Moliya vazirligiga tegishli vazirlik va idoralar bilan birgalikda don, un va non mahsulotlari narxlari to‘liq erkinlashtirilishi natijasida aholining ijtimoiy ehtiyojmand qatlamlarini himoya qilishga qaratilgan tizimli choralarni amalga oshirish, davlat tomonidan g‘alla yetishtirishni qo‘llab-quvvatlash maqsadida qishloq xo‘jaligi korxonalariga imtiyozli kreditlar ajratish tizimini yanada takomillashtirib borish darkorligini aytgan.
Bir so‘z bilan aytganda, mazkur eshituv yakuni bo‘yicha qabul qilingan palata qarorida Hukumat, mutasaddi vazirlik va idoralarga qishloq xo‘jaligi korxonalari tomonidan yetishtiriladigan don va uni qayta ishlashdan olinadigan un, qolipli non mahsulotlarini sotish, sotib olish, shuningdek, ushbu mahsulotlarga narx belgilashning amaldagi mexanizmini qayta ko‘rib chiqib, ushbu tizimga to‘liq bozor mexanizmlarini joriy etish, narxlarning erkinlashtirilishi bo‘yicha tegishli amaliy choralar ko‘rish yuzasidan qator tavsiyalar aks etdi.